Αν κάτι πρέπει να κρατήσεις από αυτό το ντοκιμαντέρ , δεν είναι η φρίκη , η κτηνωδία το αποτρόπαιο του πολέμου. Δεν είναι μόνο το πώς μέσα σε μια δεκαετία μια ολόκληρη χώρα καταστράφηκε. Δεν είναι πώς μια πόλη όπως το Χαλέπι που έσφυζε από ζωή και πολιτισμό μετατράπηκε σε ένα απέραντο νεκροταφείο. Αυτά είναι ήδη γνωστά. Αυτό που αναδεικνύεται μέσα από το ντοκιμαντέρ αυτό, είναι το τι σημαίνει επαναστατική πράξη. Όταν ο κλοιός γύρω σου σφίγγει, όταν οι περισσότεροι σιγά σιγά εγκαταλείπουν, όταν η Διεθνής κοινότητα στέκει άπραγη στις επιθέσεις νοσοκομείων, σχολείων και εσύ μένεις και αγωνίζεσαι με την ομάδα σου με τους συνανθρώπους σου, αυτοοργανώνεστε, προσπαθείτε να πάρετε την κατάσταση στα χέρια σας και ξαναστήνετε νοσοκομεία για να σώσετε, για να βοηθήσετε πηγαίνοντας κόντρα σε ένα παγκόσμιο σύστημα που αδιαφορεί , αυτό είναι μία γνήσια επαναστατική πράξη. Όταν παρόλο που διαισθάνεσαι το μάταιο του αγώνα σου και παρόλο που βλέπεις απροσπέλαστα εμπόδια να υψώνονται εμπρός σου, παρόλο που βλέπεις το χάος να σε κατακλύζει, εσύ δεν εγκαταλείπεις, δεν εγκαταλείπεις το όνειρο να μην αφήσεις τη χώρα σου, να σώσεις τους συνανθρώπους σου που κινδυνεύουν και να ελπίζεις ότι κάποτε θα τελειώσει όλο αυτό και θα ξαναχτίσετε τη χώρα σας (θέλω να γίνω αρχιτέκτονας όταν μεγαλώσω για να ξαναχτίσω το Χαλέπι από την αρχή, λέει ένα μικρό παιδί που η οικογένειά του αρνείται να φύγει από την πόλη αυτή) αυτό είναι μία γνήσια επαναστατική πολιτική πράξη. Γιατί στηρίζεις το όνειρο αυτού του παιδιού. Όταν αποφασίζεις να φέρεις εν μέσω πολέμου ένα παιδί γιατί δεν θέλεις να πεθάνει η ελπίδα, όταν καταφέρνεις να σώσεις μια τραυματισμένη έγκυο από θραύσματα βόμβας και να βγάλεις από μέσα της το παιδί της και καταφέρνεις στο παραπέντε να το σώσεις και όταν το γοερό κλάμα του μωρού που περιμένεις πώς και πώς να ακούσεις φτάνει στα αυτιά σου πιο δυνατό από τις βόμβες που σκάνε λίγα μέτρα πιο πέρα, και είναι αυτό που σε «σώζει» από αυτές, που σε ενδυναμώνει, που σε κάνει να μην λυγίσεις, να μην εγκαταλείψεις, τότε αυτό είναι μια γνήσια επαναστατική πράξη γιατί ξέρεις κατά βάθος ότι στάθηκες γενναίος μπροστά σε μια φαινομενικά αδύναμη επιλογή (ποιος είσαι εσύ να τα βάλεις με τη σαρωτική δύναμη του ιμπεριαλισμού) κατά βάθος όμως τη μοναδική επιλογή που στηρίζει την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο. Μια ελπίδα που βοήθησες στο να διατηρηθεί. 

Η Γυαάντ αλ-Κατέμπ ήταν ένα κορίτσι που, γύρω στο 2015,άφησε την οικογένειά της στην επαρχία της Συρίας και πήγε στο Χαλέπι για να σπουδάσει οικονομικά. Είχε μια βιντεοκάμερα και της άρεσε να καταγράφει τους φίλους της, τη ζωή στο πανεπιστήμιο , τη ζωή στην πόλη. Μέσα από τη βιντεοκάμερά της μας μεταδίδει το κλίμα της αραβικής άνοιξης που ήταν και η αιτία των λαϊκών εξεγέρσεων που είχαν ήδη ξεκινήσει από το 2012 στις οποίες και η ίδια συμμετείχε ολόψυχα, πεπεισμένη και η ίδια και οι σύντροφοί της ότι η ανατροπή του Άσαντ του ανθρώπου που εκπροσωπούσε τη διαφθορά, την αδικία και την καταστολή ήταν θέμα χρόνου. Σε καμία περίπτωση δεν φανταζόταν ούτε η ίδια ούτε και ο λαός που με τις ειρηνικές του διαδηλώσεις ζητούσε την ανατροπή του προέδρου ότι θα οδηγούνταν σε έναν διευρυμένο εμφύλιο σπαραγμό και σε καμία περίπτωση δεν φανταζόταν ότι η χώρα τους θα μετατρεπόταν σε ένα εργαστήριο πειραμάτων του διεθνούς ιμπεριαλισμού. Κατά τη διάρκεια της φοιτητικής της ζωής η Γουάντ ,γνωρίζει , ερωτεύεται και παντρεύεται τον ακτιβιστή γιατρό Χάμζα και αποφασίζουν να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί τη Σάμα. 

Η Σάμα (το όνομα στα αραβικά σημαίνει ουρανός) γεννιέται μέσα στο 2016 όταν πλέον η κατάσταση στο Χαλέπι έχει φτάσει στο απροχώρητο. Η πόλη βρίσκεται σε καθεστώς πολιορκίας, με ένα εκατομμύριο ανθρώπους σε ολόκληρη τη Συρία να οδηγούνται στη λιμοκτονία, ενώ βομβαρδίζονται ανηλεώς από τις δυνάμεις του Άσαντ και της Ρωσίας. Παρόλα αυτά μέσα σε κατάσταση πολιορκίας οι κάτοικοι στο Χαλέπι δεν το βάζουν κάτω και εξακολουθούν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες αυτοοργάνωσης οι οποίες είχαν ξεκινήσει αρκετά νωρίτερα όταν ο Άσαντ κατέστειλε με σφαίρες, σφαγές και εφόδους ένστολων μισθοφόρων την εξέγερση του λαού εναντίον του. 

Και αποφασίζουν να μείνουν μαζί με ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού μέσα σε μία απομονωμένη πόλη που βομβαρδίζεται ανελέητα και που οι κάτοικοί της αναλαμβάνουν τη συλλογική διαχείριση τροφής και στέγης, την αυτοοργάνωση σπιτιών σε αυτοσχέδια νοσοκομεία, σχολεία, αυτοοργανωμένα media, ομάδες διάσωσης, αυτοδιαχείριση ρεύματος και νερού. Στηρίζουν δηλαδή την αντίσταση στην πόλη τους ακόμα και υπό το καθεστώς πολιορκίας και συνεχών βομβαρδισμών. Μέχρι τότε δεν τους πτοούν ούτε η χρήση απαγορευμένων από τις διεθνείς συνθήκες χημικών όπλων, ούτε το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πλέον τρόφιμα ή φάρμακα, και ο πληθυσμός των 300000 που έχει απομείνει στο ανατολικό τμήμα της μεγαλύτερης πόλης της Συρίας, λιμοκτονεί.

Και εγκαταλείπουν, μόνο όταν το Χαλέπι έχει καταστραφεί ολοσχερώς και μόνο όταν καταστρέφεται και το τελευταίο αυτοοργανωμένο νοσοκομείο.

Όλα αυτά καταγράφονται μέσα από τη βιντεοκάμερα της Γουάντ. Γιατί το υλικό αυτής θέλει να το αφήσει παρακαταθήκη στην κόρη της, μαζί με ένα νοερό γράμμα όπου της εξηγεί τους λόγους του αγώνα του δικού της και των συνανθρώπων της . Να δείξει στην ίδια και σε όλο τον κόσμο τη φρίκη του πολέμου αλλά και την τεράστια δύναμη που έχουν οι άνθρωποι μέσα τους, μια δύναμη που τους κάνει να αντιστέκονται και να δημιουργούν μέσα στον πόλεμο ένα αντιπολεμικό κίνημα που θέτει ως στόχο του τον τερματισμό των διεθνών στρατιωτικών επεμβάσεων και αντιπαρατίθεται στον ολοκληρωτισμό που επελαύνει. 

Ένα πολύ σκληρό ντοκιμαντέρ. Που όμως αναρωτιέσαι βλέποντας το. Ποια γροθιά στο στομάχι είναι πιο δυνατή. Το να βλέπεις να βομβαρδίζουν το μοναδικό νοσοκομείο της περιοχής που έχει απομείνει και να ψεκάζουν με χλώριο τους ανθρώπους, προσωπικό και ασθενείς που βρίσκονται εκεί ή να περνάει στα ψιλά γράμματα το ναυάγιο των 170 προσφύγων που σημειώθηκε πριν λίγες μέρες γιατί κανένα κράτος δεν αναλάμβανε την ευθύνη να σώσει αυτούς τους ανθρώπους αφήνοντάς τους να θαλασσοπνιγούν όταν αναποδογυρίστηκαν οι βάρκες τους στα ανοιχτά της Μεσογείου. Και τι είναι πιο σκληρό τελικά… να βλέπεις τους ανθρώπους μέχρι την τελευταία στιγμή να μην θέλουν να εγκαταλείψουν την κατεστραμμένη πόλη τους, να μην έχουν κλάψει καθόλη τη διάρκεια των βομβαρδισμών και της πολιορκίας της πόλης τους, να μην έχουν λυγίσει από όλα αυτά τα αποτρόπαια που βλέπουν να συμβαίνουν γύρω τους, και να κλαίνε όταν αναγκάζονται να την εγκαταλείψουν ή να αναλογίζεσαι τη σκληρότητα που βίωσαν και που βιώνουν οι άνθρωποι αυτοί όταν πέρασαν τα σύνορα των πολιτισμένων δυτικών χωρών. Αναρωτιέσαι, αναλογίζεσαι αλλά κυρίως αφυπνίζεσαι . 

Γιατί ο κινηματογράφος δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Όμως μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις. 

Και στο ντοκιμαντέρ αυτό η Γουάντ αλ-Κατέμπ, με τη συνεργασία του βραβευμένου με Emmy Βρετανού Έντουαρντ Γουάτς πετυχαίνουν σε εξαιρετικό βαθμό να αφυπνίσουν και να στείλουν το μήνυμα που αποτελεί και τον επίλογο του νοερού γράμματος της Γουάντ προς την Σάμα και προς όλα τα παιδιά του κόσμου.

«Παλέψαμε για τον πιο σημαντικό σκοπό αυτού του κόσμου. Εσύ και όλα τα παιδιά μας να μην ζήσετε ποτέ ξανά αυτό που ζήσαμε εμείς. Παλέψαμε για έναν ουρανό χωρίς μαχητικά αεροσκάφη ,χωρίς βόμβες…

Παλέψαμε για έναν καθαρό ουρανό...»

-Απέκτησες τελικά, έστω κι έτσι,

αυτό που ήθελες από τούτη τη ζωή;

-Ναι.

-Και τι ήταν αυτό που ήθελες;

-Να μπορώ να πω ότι αγαπήθηκα, να αισθάνομαι πως με αγάπησαν πάνω στη γη.

[Ρέιμοντ Κάρβερ]

Αυτά τα λόγια του συγγραφέα, βρίσκονται γραμμένα στην επιτύμβια πλάκα του σε ένα μικρό κοιμητήριο που βρίσκεται εκεί που τελειώνει η Αμερική και αρχίζει ο Καναδάς.

Από εκεί ξεκινάει το ταξίδι του ο Ιταλός συγγραφέας Πάολο Κονιέτι, όχι τυχαία βέβαια. Οφείλει όπως λέει ο ίδιος στον Κάρβερ, όχι μόνο το ότι σήμερα είναι και ο ίδιος συγγραφέας αλλά και το ότι ονειρεύτηκε να γίνει συγγραφέας. Οφείλει στον Κάρβερ το ότι τον έκανε να πιστέψει ότι μπορούσε να γίνει αυτό που τελικά σήμερα είναι.

Υπάρχει πάντα ένα σύνορο από το οποίο μπορείς να κάνεις μια νέα αρχή, μας λέει ο Κονιέτι, που στα 30 του χρόνια και μετά από μια δυνατή προσωπική κρίση εγκαταλείπει το Μιλάνο για να πάει να ζήσει στο βουνό. Απογοητευμένος από τη ζωή της πόλης, από τις σχέσεις του με τους ανθρώπους, επιζητά τη λύτρωση και την ανακαλύπτει μέσω της συγγραφής του. Όμως μετά από καιρό και παρόλο που η επαφή του με τη φύση, η μοναξιά του που την επιδιώκει τον έχουν βοηθήσει πολύ στο συγγραφικό του έργο , ωστόσο αποφασίζει να κάνει ένα μεγάλο ταξίδι ,διασχίζοντας τον Καναδά με προορισμό την Αλάσκα ,τη χώρα σύμβολο. 

Και το ταξίδι αυτό έχει άλλο σκοπό. Μέσα από αυτό ο Κονιέτι θέλει να περάσει από τα μέρη που πέρασαν οι συγγραφείς «γίγαντες» που επηρέασαν τη ζωή του. Και θέλει να ανακαλύψει την αλήθεια του καθενός τον τρόπο που ο καθένας αντιλαμβανόταν τη λύτρωση, την ευτυχία, την αγάπη, τη μοναξιά την ελευθερία, να βιώσει τα συναισθήματά τους να βάλει τον εαυτό του στη θέση τους και να δει και τη δική του πορεία μέσα στη δική τους. Να διασταυρωθούν οι ζωές τους σε ένα άχρονο σημείο, εκεί που παρελθόν , παρόν και μέλλον συναντιούνται και να διευρύνει την παρένθεση που αποτελεί για τον καθένα μας και για τον ίδιο φυσικά, η ζωή του μέσα σε έναν άγνωστο κόσμο που κανένας δεν γνωρίζει το πριν και το μετά. Συνοδοιπόροι του σε αυτό το εγχείρημά του εκτός από τον πραγματικό του φίλο, είναι και όλες οι πνευματικές μορφές που σημάδεψαν τη ζωή του και που νοερά τις κουβαλά μέσα του. Θέλει να «συνομιλήσει» με αυτές περνώντας από τα μέρη που πέρασαν και να δει μέσα από τη δική τους ματιά όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να δώσουν νόημα στην ύπαρξή μας και που μπορεί να βοηθήσουν να ανακαλύψουμε το βάθος, την ουσία,τον σκοπό του περάσματός μας από αυτή τη ζωή το σκοπό αυτής της παρένθεσης. Προσπαθεί να προσδιορίσει όπως το έκαναν και οι αγαπημένοι του συγγραφείς το ευρύτερο θέμα που υπάρχει δεξιά και αριστερά της παρένθεσης που είναι η ζωή μας μέσα σε αυτό τον κόσμο. 

Αφετηρία του λοιπόν ο Κάρβερ, ο συγγραφέας που πέθανε στα 50 του αλλά που κατόρθωσε μέσα στο λιγοστό αυτό διάστημα να ζήσει δυο ζωές «Είχα δύο ζωές, θα πει ο ίδιος. Μία ζωή που τελείωσε όταν τελείωσε και η σχέση μου με το πιοτό και μια νέα που άρχισε όταν σταμάτησα το πιοτό και γνώρισα την Τες. Η δεύτερη αυτή ζωή είναι τόσο γεμάτη, τόσο ανταποδοτική, και γι’ αυτό χρωστάω αιώνια ευγνωμοσύνη.» Κάρβερ, ο συγγραφέας που έγινε πολύ γνωστός σε εμάς από την εξαιρετικότατη ταινία του Ρόμπερτ Άλτμαν «Στιγμιότυπα» («Short Cuts», 1993), βασισμένη σε διηγήματά του. Και που παρόλο που οι ήρωες των διηγημάτων του Κάρβερ, είναι εγκλωβισμένοι μέσα στις άθλιες και μίζερες ζωές τους, ωστόσο ανακαλύπτεις διαβάζοντάς τον ότι η έλλειψη κατανόησης της κατάστασής τους είναι η αιτία της μη υπέρβασης αυτής. Και αντιλαμβάνεσαι ως αναγνώστης όπως άλλωστε το αντιλήφθηκε και ο ίδιος ο Κάρβερ στην αληθινή του ζωή ότι η κατανόηση αυτή η συνειδητοποίηση αυτή είναι αυτή που σου δίνει την ευκαιρία για μια δεύτερη ίσως και τρίτη ζωή σε αυτόν τον κόσμο. Γιατί όση αλήθεια και να υπάρχει μέσα στο αναπόδραστο του ανθρώπου από μια ζωή που οι συνθήκες ή και ο ίδιος του ο εαυτός τον έχουν εγκλωβίσει να ζει, άλλη τόση αλήθεια υπάρχει και στον ισχυρισμό πως μια καθοριστική απόφαση αλλαγής κατά τη διάρκεια αυτής της μίας και μοναδικής ζωής μπορεί να είναι η ευκαιρία που δίνεται στους ανθρώπους, για μία άλλη ή και άλλες ζωές σε αυτόν τον κόσμο. 

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το ότι ο Κονιέτι εκκινεί από τον Κάρβερ. Μια δεύτερη ζωή είναι και για τον ίδιο το ταξίδι στην Αλάσκα. Μια άλλη προοπτική, ένας άλλος προορισμός μια διαφορετική κατεύθυνση. Συναντιέται λοιπόν σε αυτό το ταξίδι με τον άλλον αγαπημένο του συγγραφέα τον Θόρω, τον Αμερικανό φιλόσοφο και φυσιοδίφη που αποτέλεσε σημείο αναφοράς πολλών ανθρώπων λόγω της παράδοσης που δημιούργησε. Μιας παράδοσης ενός ανθρώπου που ήθελε να ζει συνειδητά να αντιμετωπίζει μόνο τα απλά και ουσιαστικά πράγματα της ζωής, να κατέχει, όπως αναφέρει και μία άλλη συγγραφέας που συναντάμε στο ντοκιμαντέρ και που έχει ακολουθήσει και η ίδια την παράδοση του Θόρω, την ίδια τη ζωή και όχι να κατέχεται από τον υλικό κόσμο αυτής της ζωής. Να ζει μέσα σε ένα πλαίσιο αυτάρκειας όπου τα πιο λίγα σημαίνουν τα πιο πολλά. 

Περνάει από τα μέρη που ο Λόντον έγραψε το αριστούργημά του και ανακαλύπτει ότι η ιστορία του Μπακ που ανταποκρίνεται στο κάλεσμα της άγριας φύσης επιστρέφοντας στη ζωή του λύκου, είναι το ίδιο πεφωτισμένη με τον Σιντάρτα του Έσσε. Τον Σιντάρτα που και του ίδιου η ζωή έχει σημεία αναφοράς στον Βούδα Σιντάρτα Γκαουτάμα που σε μια ομιλία του προς τους μαθητές του, αναφέρει ότι σε αυτόν τον φευγαλέο κόσμο θα πρέπει να δεις τις αντιθέσεις του. Ένα άστρο την αυγή, μια φούσκα στο ρυάκι, τη λάμψη μιας αστραπής σε ένα καλοκαιρινό σύννεφο, μια δάδα που τρεμοπαίζει ένα όνειρο και ένα φάντασμα. Αυτά που αναζητούσε ο 22χρονος νεαρός ιδεαλιστής Κρίστοφερ ΜακΚάντλες, μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο, που ενώ τον περίμενε μια πλουσιοπάροχη ζωή, αποφάσισε ξαφνικά να εγκαταλείψει τα πάντα, για την άγρια φύση της Αλάσκας.
Ο ΜακΚάντλες, που η ιστορία του έγινε ταινία από τον Σων Πεν (Το INTO THE WILD, επίσης μια εξαιρετική ταινία) αναζητούσε ίσως αυτό. Τα άκρα . Τις αντιθέσεις. Απεξαρτήθηκε , απεγκλωβίστηκε από τα δεσμά της καταναλωτικής κοινωνίας, του Αμερικανικού ονείρου για να ανταποκριθεί στο κάλεσμα της βαθύτερης εσωτερικής του αναζήτησης, στο κάλεσμα του να ζήσει απόλυτα ελεύθερος με όλο το κόστος της μοναξιάς και κυρίως της απώλειας της ίδιας του της ζωής. Το ταξίδι του ΜακΚάντλες τερματίστηκε στην Αλάσκα με το θάνατό του από λιμοκτονία. Στην τελευταία του κάρτα έγραφε. «Τους χαιρετισμούς μου. Τώρα μπαίνω στην άγρια φύση» Άγνωστο τι ανακάλυψε εκεί.

Ο Πάολο Κονιέτι όμως κατάφερε να ακολουθήσει το μονοπάτι Stampede Trail και να φτάσει στο εγκαταλελειμμένο λεωφορείο 142, το τελευταίο καταφύγιο του οδοιπόρου και ακτιβιστή Κρις ΜακΚάντλες. Και κάπου εκεί στο τέλος, ο Κονιέτι ξαναεπιστρέφει στα λόγια του αγαπημένου του συγγραφέα. «Αυτό που ήθελα από τη ζωή μου ήταν να αγαπήσω και να αγαπηθώ». Η απόλυτη ελευθερία συνοδευόμενη από την απόλυτη μοναξιά του ΜακΚάντλες, σε αντίθεση με την αγάπη που τη βιώνεις μόνο ανάμεσα στους ανθρώπους. Ποιο είναι το φάντασμα και ποιο το όνειρο; Ποιο το άστρο και ποια η αυγή; Μπορούν άραγε να συνυπάρξουν και τα δύο; Και ποια η διάρκειά τους; Έχει όμως τελικά και τόση σημασία η απάντηση; Το ταξίδι του Κονιέτι είναι ίσως η απάντηση. Τα ταξίδια της ζωής μας με τους αγαπημένους μας συγγραφείς με τους αγαπημένους μας ανθρώπους που μας εμπνέουν που συνοδοιπορούν μαζί μας είτε ως υπαρκτά πρόσωπα είτε νοερά με τα έργα που άφησαν πίσω τους παρακαταθήκη για τα δικά μας ταξίδια είναι ίσως οι απαντήσεις μας. Με ανοιχτούς πάντα ορίζοντες, προχωράμε μαζί τους, διευρύνοντας, βάζοντας περισσότερη ουσία μέσα της, την παρένθεση της ζωής μας.

« Ανοιχτός Βορράς» λοιπόν. Ένα πραγματικά συναρπαστικό ταξίδι ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ.

Από το 23ο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Ο Κοζίνσκι έγραφε στο βιβλίο του ότι αποφάσισε να τοποθετήσει το έργο του σε ένα μυθικό περιβάλλον , στο άχρονο παρόν της μυθοπλασίας , που είναι απαλλαγμένο από τα όρια της γεωγραφίας ή της ιστορίας. Και αυτό το σεβάστηκε ο Μαρχούλ που διάβασε το βιβλίο 30 φορές και χρειάστηκε 11 χρόνια για να φτιάξει μια διαχρονική ταινία.

Το αγόρι που εικονίζεται στη φωτογραφία είναι ένα εξάχρονο αγόρι εβραϊκής καταγωγής, κάπου στην Ανατολική Ευρώπη, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Οι δοκιμασίες που περνά , η κάθε μορφή βίας που του ασκείται και που βλέπει και το ίδιο να ασκείται στους άλλους, ξεπερνούν και τα πιο διεστραμμένα μυαλά. Όμως θέλει να ζήσει και να διατηρήσει την ανθρώπινη υπόστασή του επειδή οι άνθρωποι γύρω του απλά ζούσαν , επειδή ο κόσμος παρά την ασχήμια του ζούσε… Και για να πετύχει αυτόν τον στόχο περνάει από πολλές δοκιμασίες...

Στρέφεται στον Θεό, όταν βλέπει τη ζωή του να κρέμεται από μια κλωστή, απαρνιέται τον Θεό όταν διαπιστώνει ότι υποβάλλεται άδικα σε εξωφρενικά βασανιστήρια και Εκείνος δεν κάνει τίποτα για να τα σταματήσει. Στρέφεται στον Διάβολο θεωρώντας ότι επιλέχτηκε από αυτόν και οι δοκιμασίες που περνούσε , η ανείπωτη βία που ασκούταν πάνω του από τους χωρικούς, τους Γερμανούς, τους πάντες, ήταν ένα τεστ που αν το περνούσε θα κρινόταν άξιος υπηρέτης του Διαβόλου. Όμως ούτε και σε αυτές τις σκέψεις βρίσκει το καταφύγιό του. Εγκαταλείπει τον Θεό και τον Διάβολο και ακολουθεί τα λόγια των Ρώσων σωτήρων του, των Ρώσων του Κόκκινου Στρατού, που του υποδεικνύουν τον δρόμο της ανθρώπινης βούλησης και της αποκλειστικής ευθύνης των πράξεων των ανθρώπων που καθορίζουν τη ζωή τους και τη ζωή των άλλων… και η οδύσσεια του συνεχίζεται…

Θα μπορούσε να είναι η ιστορία του ανθρώπου και η διαρκής μάχη του να τιθασεύσει τον βαθύ σκοτεινό ψυχισμό του που καθοδηγείται από τα άγρια ένστιχτά του . Ένστιχτα που τροφοδοτούνται από άγριες εξωτερικές καταστάσεις που βιώνει ο άνθρωπος όταν βρίσκεται σε αφιλόξενα περιβάλλοντα που αλλάζουν μορφή στο διάβα της ιστορίας. Ένας διαρκής αγώνας διατήρησης της ατομικής ελευθερίας και ένας διαρκής αγώνας να σώσεις όχι μόνο το σώμα σου, όχι απλά να επιβιώσεις αλλά να σώσεις κυρίως την ψυχή σου, το μυαλό σου, τις σκέψεις που καθοδηγούν το σώμα. Να σώσεις το κεφάλι που είναι έκθετο στα ράμφη των αρπαχτικών που καραδοκούν να το ξεσκίσουν . Γιατί αυτό τους ενδιαφέρει. Εκεί χτυπούν πρώτα. Αυτό είναι το κύριο πιάτο τους. Το υπόλοιπο είναι απλά το επιδόρπιο.

Όταν δεν γνωρίζουμε την αλήθεια τι μας είναι πιο εύκολο; Να την αναζητήσουμε ή να κάνουμε μια υπόθεση θεωρώντας ότι αυτή είναι η αλήθεια και να δεχτούμε ως αληθινό οτιδήποτε βολεύει την υπόθεσή μας;

Ένας δικηγόρος ο Σιγκεμόρι, αναλαμβάνει την υπεράσπιση του Μισούμι του ανθρώπου που σκότωσε το αφεντικό του και που στο μεταξύ έχει ξανακάνει φυλακή για ανθρωποκτονία πριν πολλά χρόνια.  Ο Κόρε-Έντα δεν μας αφήνει καμία αμφιβολία για το ποιος διέπραξε τον φόνο. Άλλωστε ο Μισούμι ομολογεί αμέσως. Όσο όμως η υπόθεση εξελίσσεται, τίποτε δεν είναι τελικά τόσο απλό όσο φάνηκε στην αρχή. Και όσο ο Σιγκεμόρι θα προχωρά προς τη διαλεύκανση των κινήτρων που οδήγησαν τον πελάτη του στη διάπραξη του νέου εγκλήματος, τόσο θα βρίσκεται ο ίδιος μπλεγμένος στις διαφορετικές εκδοχές που θα ξετυλίγει μπροστά του ο πελάτης του. Εκδοχές που κάθε μια τους μπορεί να κρύβει κάποια αλήθεια μέσα της  και που θα κάνουν τον ίδιο τον δικηγόρο να αναθεωρήσει πολλά από τα πιστεύω του καθώς και από τις μεθόδους –τεχνικές υπεράσπισης του πελάτη του. Γιατί οι πραγματικές αλήθειες που του αποκαλύπτονται δεν είναι εκείνες που στηρίζονται στα γεγονότα τα ξένα προς αυτόν αλλά εκείνες που αγγίζουν την ψυχή του και που ερμηνεύουν τα γεγονότα της δικής του ζωής. Οι δεύτερες, ανατρέπουν τις πρώτες και τότε τα διλήμματα μπροστά στα οποία θέτει ο ίδιος τον εαυτό του είναι μεγάλα. Τα δεδομένα παύουν να είναι πλέον δεδομένα και τα ζητούμενα είναι ο κινητήριος μοχλός δημιουργίας νέων  δεδομένων.  

Χάνουμε τον χρόνο μας προσπαθώντας να καταλάβουμε μοναχικούς ανθρώπους που γεννήθηκαν σε συνθήκες που δεν θα ήθελαν να γεννηθούν που έχουν διαπράξει εγκλήματα,  ανθρώπους που ωστόσο ψάχνουν να βρουν σημεία επαφής μαζί μας προσπαθώντας να μας κάνουν να βρεθούμε στον κόσμο τους και να προσδιορίσουμε τα πραγματικά κίνητρα της διάπραξης των εγκλημάτων τους;

Ποιος ο ρόλος του δικηγόρου; Να ακολουθήσει τη στρατηγική που θα επιφέρει στον πελάτη του τη μικρότερη δυνατή ποινή ή να φέρει τον πελάτη του αντιμέτωπο με το έγκλημά του και να τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει τις ενοχές του; Και αν υποθέσουμε ότι ο δικηγόρος δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα σε αυτή του την προσπάθεια μήπως όλο αυτό αποβαίνει σε βάρος της στρατηγικής του; Μήπως υπερβαίνοντας την επαγγελματική του σχέση και χτίζοντας μια βαθύτερη σχέση με τον πελάτη του βρίσκεται, θέτει τον εαυτό του μπροστά σε δύσκολα μονοπάτια έξω από αυτά που γνωρίζει έξω από τις γνωστές μεθόδους υπεράσπισης που έχει μάθει που έχει διδαχτεί, αυτές που του προσδίδουν το κύρος του καλού δικηγόρου και βρίσκεται σε άγνωστους δρόμους που όμως μπορεί να τον οδηγήσουν στην προσέγγιση της πραγματικής αλήθειας; 

Και πόση αλήθεια μπορεί να αντέξει ο καθένας; Και πόση αλήθεια από αυτή που μπορεί να αντέξει μπορεί να αποκαλύψει στον άλλον; 

Τι είναι πιο εύκολο για τον καθένα; Να δει ή να κάνει ότι δεν βλέπει; Τι είναι πιο εύκολο ; Να σηκώσει ο ίδιος το φορτίο της αποκάλυψης μιας αλήθειας ή να το αφήσει να το επωμιστούν οι άλλοι οι πιο αθώοι, τα παιδιά ενδεχομένως, παραβλέποντάς το ο ίδιος; 

Και για πόσο καιρό τα παιδιά πρέπει να κουβαλούν τις αμαρτίες των γονιών τους; Μέχρι ίσως να βρουν και αυτά κάποιον άλλον να μεταθέσουν το δικό τους φορτίο;

Και ποιος ο ρόλος της δικαιοσύνης; Να αποκαταστήσει το δίκαιο ή πάνω απ’ όλα να διαφυλάξει το κύρος του δικαστή; Ποια είναι αυτή η ανώτερη δύναμη που επηρεάζει τις ζωές των ανθρώπων που τις καθορίζει ανεξάρτητα από τις επιθυμίες τους και πόσο έλεγχο μπορούμε να ασκήσουμε σε αυτή τη δύναμη; Πόσο έλεγχο μπορούμε τελικά να ασκήσουμε στη δική μας ζωή  ή τη ζωή των άλλων μέσα στα στενά όρια της κοινωνικής μας συμβίωσης που ορίζονται από κανόνες και αρχές που πολλές φορές δεν είναι αρκετές να επιτρέψουν την αποκατάσταση της δικαιοσύνης όταν εξόφθαλμα  αυτή παραβιάζεται αλλά οι κοινωνικές συνθήκες εμποδίζουν τη θέαση αυτής της παραβίασης;

Και ποιος είναι τελικά ο κριτής των πράξεων μας όταν επώδυνα ανακαλύπτουμε ότι και εμείς με μεγάλη ευκολία θα παραβιάζαμε τις αρχές και τους νόμους που αποτελούν εμπόδιο στην αποκάλυψη της αλήθειας και στο δίκαιο μοίρασμα των ευθυνών; 

Υπάρχουν άνθρωποι που δεν θα έπρεπε να γεννηθούν; Ή μήπως είναι λάθος το ερώτημα; Μήπως θα έπρεπε να αντικατασταθεί από το ερώτημα μπορεί αυτοί οι  άνθρωποι μέσα στις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες να ξαναγεννηθούν; 

Καμιά φορά ο τρόπος που ενεργούμε, οι τακτικές που ακολουθούμε είναι λάθος όχι γιατί δεν τις έχουμε προσχεδιάσει σωστά ή δεν τις έχουμε επεξεργαστεί αλλά γιατί τα ερωτήματα που έχουμε θέσει , τα προβλήματα που προσπαθούμε να επιλύσουμε μέσω αυτών των στρατηγικών είναι λάθος. Ίσως γιατί δίνουμε περισσότερο βάρος στην αναζήτηση της αλήθειας, έξω από εμάς. Ίσως γιατί δεν ξεκινάμε την αναζήτηση από μέσα προς τα έξω.

Αυτά και πολλά άλλα βασανιστικά  ερωτήματα θίγονται στην εξαιρετική ταινία του Κόρε Έντα του σκηνοθέτη που με τη ζεστή, ευαίσθητη και διεισδυτική του ματιά μας παρασέρνει στον δικό του κόσμο. Μας κάνει να στρέψουμε τη ματιά μας πέρα από τα αδιαμφισβήτητα γεγονότα στα κίνητρα των πράξεων να ανακαλύψουμε το γιατί να ψάξουμε τις αλήθειες  του ήρωά του και τις  δικές μας ταυτόχρονα να μπούμε στο μυαλό στη θέση του, μακριά από εύκολες κρίσεις και μακριά από τιμωρητικές και εκδικητικές  σκέψεις στις οποίες  εύκολα μπορεί να μας παρασύρουν τα γεγονότα τα ίδια. Αποστασιοποιούμαστε, αργά αλλά σταθερά από τα γεγονότα που ορθώνονται μπροστά μας και κανείς δεν τα αμφισβητεί, που ωστόσο με έναν ανεπαίσθητο τρόπο, χάνουν την δύναμη που τους προσδίδει η ύπαρξη τους και προχωρούμε στην αναζήτηση των μπερδεμένων αιτίων. Και μπορεί αρχικά να αποστρέφουμε το βλέμμα από αυτά γιατί η αδιαφάνεια και η θολούρα που τα περιλούζει αποτελεί εμπόδιο στην εξερεύνησή τους γιατί μας βυθίζει σε σκοτεινούς δρόμους ωστόσο το σκοτάδι γίνεται ελκτικό. Το προτιμάμε από το εκθαμβωτικό φως των γεγονότων που μας τυφλώνει. Που δεν μας αφήνει να δούμε. Και αποσυρόμαστε από τη θέση του κριτή από την ασφάλεια της θέσης μας γιατί αρχίζουμε τη θέση μας να την ορίζουμε εμείς. Μέσα από την επικοινωνία μας με τον άλλον που μας επιτρέπει να επικοινωνήσουμε και με τον ίδιο μας τον εαυτό. 

«Μην χάνεις τον χρόνο σου προσπαθώντας να καταλάβεις τον άλλον. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να καταλάβουν την οικογένειά τους. Πόσο μάλλον τον ξένο» ακούγεται η συμβουλή αυτή προς τον δικηγόρο, κατά τη διάρκεια της ταινίας.  Κι όμως αυτό ανατρέπεται. Και γιατί θα έπρεπε άλλωστε να θεωρείται φυσιολογικό; Και πόσες φορές δεν το έχουμε ακούσει; Δεν είναι μονόδρομος η επικοινωνία ούτε περιορίζεται σε πλαίσια και σε είδη ανθρώπων. Είναι διάδραση. Προϋποθέτει αγγίγματα ψυχής εκατέρωθεν. Μέσω ποιων ανθρώπων θα καταφέρεις να επικοινωνήσεις με τους  άλλους που δεν μπορείς αλλά και με τον ίδιο σου τον εαυτό, είναι ένα μεγάλο ζητούμενο που μας καλεί ο εξαιρετικός σκηνοθέτης να το ανακαλύψουμε. 

Αν αγαπήσατε τον Χιροκάζου Κόρε Εντα από τους «Κλέφτες καταστημάτων» από αυτή την ταινία νομίζω ότι θα τον λατρέψετε. 

Ψάξτε την. Αξίζει πραγματικά τον κόπο!

Το 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε στις 15/11/2020. Κάτω από πολύ δύσκολες πρωτόγνωρες συνθήκες που δεν έχει ξαναζήσει κανείς μας, η τέχνη του κινηματογράφου ήταν εκεί, πυξίδα, πλοηγός στην καθημερινότητά μας να μας δείχνει τον δρόμο μέσα στις σκοτεινές μέρες που ζούμε. Τον δρόμο εκείνο που μας φέρνει πιο κοντά που μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις της ζωής μας μέσα από διαφορετικές οπτικές φωτίζοντάς μας έτσι μονοπάτια που κάποια στιγμή θα μας οδηγήσουν στο να βγούμε από τα αδιέξοδα στα οποία μας εγκλωβίζει η καθημερινότητά μας. Γιατί αυτό είναι η τέχνη. Η διαφορετική ματιά. Η διαφορετική οπτική. Η ομορφιά μέσα στην ασχήμια. Το φως μέσα στο σκοτάδι. 

Η Κινηματογραφική Λέσχη Πετρούπολης ήταν εκεί.  Η Κινηματογραφική Λέσχη Πετρούπολης, είναι εδώ μαζί σας. Μέσα από τις σελίδες μας θα σας κρατάμε ενήμερους και θα σας προτείνουμε πολλές από τις υπέροχες ταινίες που προβλήθηκαν και φέτος στο φεστιβάλ. Θα σας κρατάμε ενήμερους για οτιδήποτε καινούριο προβάλλεται μέσα από πολλά διαδικτυακά φεστιβάλ που λαμβάνουν χώρα και φυσικά θα είμαστε μαζί σας να σας προτείνουμε πολλές ταινίες που έχουν προβληθεί και που κατά τη γνώμη μας αξίζει η θέασή τους. 

Ο καθένας με τον τρόπο του αγωνίζεται προκειμένου και σε αυτή τη μάχη να βγούμε δυνατοί και ενωμένοι. Εμείς ως Κινηματογραφική Λέσχη δεν σταματήσαμε και δεν πρόκειται να σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε για αυτό. Γιατί αγαπάμε τη ζωή, αγαπάμε τον άνθρωπο, αγαπάμε την τέχνη του κινηματογράφου. Και γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά ότι μερικά πράγματα στη ζωή, μερικές αξίες παραμένουν για πάντα διαχρονικές. Ανάμεσα σε αυτές και ο κινηματογράφος. 

Και γιατί τέλος, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι όταν παλεύεις έντιμα και μέσα από την τέχνη τότε "είτε βραδιάζει είτε φέγγει μένει πάντα λευκό το γιασεμί". Για τη λευκότητα αυτή του γιασεμιού αγωνιζόμαστε. 

Σας ευχαριστούμε που είσαστε κοντά μας.

Είναι αναρίθμητα αυτά που σκέφτομαι να γράψω για το "Αποκάλυψη Τώρα!" του Κόπολα αλλά η ίδια η ταινία με τον κρυμμένο πλούτο της δεν σε αφήνει να το κάνεις. Κάθε φορά θα εφευρίσκεις και θα αποκρυπτογραφείς κάτι νέο όταν ακούς τον Kurtz (Marlon Brando) να απαγγέλει Έλιοτ ή να χάνεσαι στην λογική ασυναρτησία της ακατάσχετης φλυαρίας του ανώνυμου φωτογράφου (Dennis Hopper). Μπορείς να πάρεις την ταινία σκηνή-σκηνή και να ξεκινήσεις την ανάλυση σου αλλά είναι σίγουρο ότι θα χαθείς πιο γρήγορα και από το χωριό που βομβαρδίζεται από τα αμερικανικά ελικόπτερα υπό τους ήχους του Wagner. 

Ο Φράνσις Κόπολα στη διάρκεια της απονομής του Χρυσού Φοίνικα στις Κάννες είπε ότι η "Η ταινία μου δεν είναι απλά μια ταινία για το Βιετνάμ, είναι το Βιετνάμ". Αυτό ήταν το όραμα του. Να αποτυπώσει με τρόπο αυθεντικό, καταγγελτικό και καθαρό της παράνοιας ενός πολέμου καταστροφικού για την Αμερικανική κοινωνία που τη βύθισε στον διχασμό αλλά υπήρξε ο προπομπός για την ανάπτυξη κοινωνικών κινημάτων. Ίσως όμως να επηρεάστηκε από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έπρεπε να γυρίσει την ταινία και βίωσε τον δικό του τρόμο: βρέθηκε εν μέσω αληθινής πολεμικής σύγκρουσης, καταστράφηκαν σκηνικά από τυφώνες και κακοκαιρία, ο Martin Sheen έπαθε καρδιακό επεισόδιο, ο Brando εμφανίστηκε στα γυρίσματα υπέρβαρος και ξυρισμένο κεφάλι, ο Hopper όπως και ο ίδιος ο Κόπολα βρίσκονταν υπό την επήρεια ουσιών με αυτοκτονικές τάσεις ενώ ταυτόχρονα η εταιρεία παραγωγής κατέρρεε από τον υπέρογκο προϋπολογισμό. Όλα αυτά οδήγησαν στο να κυκλοφορήσει η ταινία για τις ανάγκες του Φεστιβάλ μισή με τον σκηνοθέτη να παρουσιάζει την τελική έκδοση (με επιπλέον σκηνές και περιεχόμενο) αρκετά χρόνια αργότερα ενώ πρόσφατα παρέδωσε και την Final Cut έκδοση. 

Βασιζόμενη στο μυθιστόρημα του Τζόσεφ Κόνραντ "Η Καρδιά του Σκότους", η ταινία ακολουθεί το ταξίδι του λοχαγού Willard στα άδυτα της Καμπότζης με στόχο να σταματήσει την τυραννική διοίκηση του Συνταγματάρχη Kurtz ο οποίος έχει στρέψει τους ιθαγενείς κατά των Αμερικανικών δυνάμεων. Η πρώτη σκηνή της ταινίας είναι από τις πιο αναγνωρισμένες στην ιστορία του κινηματογράφου. Τα ελικόπτερα τελειώνουν το έργο τους καίγοντας το πλούσιο βιετναμέζικο δάσος και ακούγεται η φωνή του Jim Morrison να "ανακοινώνει": This The End. Ένα διαχρονικό αριστούργημα για την παράνοια του ανθρώπου, της ηθικής και του πολέμου για την αμερικανική αλλά και παγκόσμια κοινωνία. Ο Κόπολα θα επιλέξει να δώσει ένα συμβατικό τέλος περισσότερο για να μην επιβαρύνει περισσότερο ηθικά και ψυχικά τον θεατή μιας και οι μνήμες από την σφοδρή σύγκρουση στο Βιετνάμ είναι νωπές το 1979. Προτού λυτρώσει χαριστικά τον θεατή, τον έχει παρασύρει στην παράνοια και την τρέλα της ανθρώπινης ψυχής όπου πάντα θα αποκρυσταλλώνεται μέσα από τον εκπληκτικό αισθητικά, σκηνοθετικά και υποκριτικά μονόλογο του Μπράντο μέσα από το σκοτάδι : (Μεταφέρεται αυτούσια)

"I've seen horrors... horrors that you've seen. But you have no right to call me a murderer. You have a right to kill me. You have a right to do that... but you have no right to judge me. It's impossible for words to describe what is necessary to those who do not know what horror means. Horror... Horror has a face... and you must make a friend of horror. Horror and moral terror are your friends. If they are not, then they are enemies to be feared. They are truly enemies! I remember when I was with Special Forces... seems a thousand centuries ago. We went into a camp to inoculate some children. We left the camp after we had inoculated the children for polio, and this old man came running after us and he was crying. He couldn't see. We went back there, and they had come and hacked off every inoculated arm. There they were in a pile. A pile of little arms. And I remember... I... I... I cried, I wept like some grandmother. I wanted to tear my teeth out; I didn't know what I wanted to do! And I want to remember it. I never want to forget it... I never want to forget. And then I realized... like I was shot... like I was shot with a diamond... a diamond bullet right through my forehead. And I thought, my God... the genius of that! The genius! The will to do that! Perfect, genuine, complete, crystalline, pure. And then I realized they were stronger than we, because they could stand that these were not monsters, these were men... trained cadres. These men who fought with their hearts, who had families, who had children, who were filled with love... but they had the strength... the strength... to do that. If I had ten divisions of those men, our troubles here would be over very quickly. You have to have men who are moral... and at the same time who are able to utilize their primordial instincts to kill without feeling... without passion... without judgment... without judgment! Because it's judgment that defeats us."