"Κατανοείτε τις ανάγκες του παιδιού σας;", ρωτάει η δασκάλα τη μητέρα που εξαιτίας της δυσμενούς οικονομικής της κατάστασης δεν καταφέρνει να αποκαταστήσει σύντομα την βλάβη του ακουστικού της κωφής κόρης της , η οποία κατά τη διάρκεια παραμονής της  στο σχολείο δεν αντιλαμβάνεται τους κινδύνους και έτσι είναι επιρρεπής στα ατυχήματα. Ένα ατύχημα που έχει σαν αποτέλεσμα να κινδυνεύει η οικογένειά της να χάσει την κηδεμονία και της κόρης και των δύο άλλων παιδιών.  Η Μπέλα και ο Ζότα, είναι Πορτογάλοι μετανάστες και γονείς τριών παιδιών και ζουν στα υποβαθμισμένα προάστια του Λονδίνου. Δίνουν και αυτοί την καθημερινή τους μάχη στον αγώνα για μια αξιοπρεπή διαβίωση και  από μια παρεξήγηση και ένα χαλασμένο ακουστικό έρχονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο της μεγαλύτερης απώλειας που μπορεί να συμβεί σε μία οικογένεια . Την απώλεια των παιδιών της. Έρχονται αντιμέτωποι με το σκληρό και απρόσωπο σύστημα των βρετανικών κοινωνικών υπηρεσιών και προσπαθούν σε μια άνιση μάχη να κρατήσουν την οικογένειά τους μαζί.

Και βέβαια η απάντηση στην παραπάνω ερώτηση θα μπορούσε να είναι: "Εσείς κατανοείτε τις δικές μας ανάγκες;". Μια αλυσίδα αναγκών προβάλλουν στην ταινία αυτή. Και μία αλυσίδα θεσμών επίσης. Πώς μια οικογένεια μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των μελών της; Της αρκεί ο θεσμικός της ρόλος; Οι κοινωνικές δομές υποτίθεται ότι συνεπικουρούν προς την κατεύθυνση αυτή. Πόσο προστατευτικές όμως είναι οι δομές αυτές; Και στην τελική ποιους εξυπηρετούν; Με τον νόμο των εξαναγκαστικών υιοθεσιών προστατεύονται άραγε τα μέλη των αδύναμων οικογενειών; Καλύπτονται έτσι οι ανάγκες τους;

Στην ταινία παρακολουθούμε τον νόμο να στέκει ψηλά, απρόσωπος, άτεγκτος, σκληρός, βυθισμένος στα κανάλια της γραφειοκρατίας και στα κουτάκια που οι εντολοδόχοι του απλά τικάρουν . Μπορεί όμως ένα τικαρισμένο κουτάκι να σου αποκαλύψει την αλήθεια που κρύβεται σε ένα παιδί; Μπορεί να σου μιλήσει για τις ανάγκες του; Μπορείς μέσα από τη θλιβερή σου γραφειοκρατία να το ακούσεις; Η μικρή της οικογένειας, μέσα στον κόσμο των σιωπών της μπορεί και ακούει καθαρότερα από τον καθένα τις ανάγκες και τα θέλω της. Η μητέρα της μπορεί και εκείνη και την συναισθάνεται. Την αφουγκράζεται. Γιατί απλά είναι η μητέρα της. Οι υπόλοιποι όμως, οι επίσημοι θεσμοί, ακούν;

Η σκηνοθέτης σε συνέντευξή της αναφέρει ότι ήθελε στην ταινία της να μιλήσει για ένα σύστημα που είναι λάθος ενώ βασίζεται στους σωστούς λόγους που καθιστούν απαραίτητη την ύπαρξή του. Και εδώ βρίσκεται το πρώτο ζητούμενο. Πράγματι οι συνιστώσες του είναι σωστές αφού στηρίζονται στην προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού, η εφαρμογή του όμως αποβαίνει εις βάρος του.  Οι ιδανικές συνιστώσες συγκροτούν ιδανικά συστήματα , δυνατά να εφαρμοστούν σε ιδανικά πλαίσια. Και σαφώς το πλαίσιο στο οποίο ζει μια οικογένεια μεταναστών με την φτωχοποίηση και τον εξοβελισμό της από το ίδιο το σύστημα , σαφώς και δεν είναι το ιδανικό.

Ένα δεύτερο ζητούμενο είναι: Μπορεί μια παρεξήγηση ένα λάθος διάβασμα του νόμου να οδηγήσει μια οικογένεια στην καταστροφή; Ενός νόμου που δεν φτιάχτηκε για να προστατέψει τους αδύναμους και οικονομικά ασθενέστερους αλλά για να τους αποδώσει ευθύνες ή για την ακρίβεια να τους μεταθέσει ευθύνες. Όχι για να τους προτείνει αλλά για να τους περιθωριοποιήσει ακόμα πιο πολύ. Η φτώχεια στον πλανήτη μας έχει λάβει διαστάσεις πανδημίας. Αυτό είναι γεγονός. Οι φτωχοί χρεώνονται την αποτυχία τους κουβαλώντας εν είδει σταυρού το βάρος της ατομικής ευθύνης που τους έχει φορτωθεί . Ποιος νόμος λοιπόν προερχόμενος από τους επίσημους θεσμούς μπορεί να τους απαλλάξει από το βάρος αυτό; Προφανώς είναι ο νόμος που πρωτίστως ενδιαφέρεται για την κατάργηση της φτωχοποίησης και για την δημιουργία συνθηκών που δίνουν πραγματικά περιθώρια επιλογής και όχι την ψευδαίσθηση της μηδενικής επιλογής. Μπορεί όμως κάτι τέτοιο να συμβεί σε μια  καπιταλιστική κοινωνία;

Κατά συνέπεια οι όποιες παρανοήσεις και παρεξηγήσεις που προκύπτουν κατά την ανάγνωση του νόμου , είναι λάθος να εκλαμβάνονται ως τέτοιες . Είναι απλά οι ρωγμές , οι χαραμάδες μέσα από τις οποίες αποκαλύπτεται το σκληρό πρόσωπο του καπιταλισμού. Ενός συστήματος που εξαθλιώνει για να έρθει μετά να ελεήσει με τους δικούς του κανόνες και τις δικές του νόρμες.

Ο  Κεν Λόουτς  που κάνει πολιτικό κινηματογράφο όλα αυτά τα περιγράφει διεξοδικότερα στέλνοντας απευθείας το μήνυμα. Η Ana Rocha de Sousa στο Listen μπορεί να μην είχε τέτοιο σκοπό και να ήθελε απλά να περιγράψει το οικογενειακό δράμα που περνά μια οικογένεια μεταναστών εξαιτίας  της αβλεψίας του νόμου, ωστόσο αυτό που ίσως δεν προέβλεψε η δημιουργός είναι ότι όταν το δημιούργημα φύγει από τον δημιουργό του , αυτονομείται εντελώς και φτάνοντας στα δικά μας μάτια και αυτιά το βλέπουμε και το ακούμε με τον δικό μας τρόπο , δίνοντάς του τις διαστάσεις και τις προοπτικές που μπορεί να το μετατρέψουν σε ένα χρήσιμο εργαλείο αφύπνισης, συνείδησης σε μία άνιση μάχη αλλαγής αυτού του κόσμου.

Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο 77ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας αποσπώντας αρκετά βραβεία ανάμεσά τους τo Βραβείο καλύτερης πρώτης ταινίας Λέοντας του Μέλλοντος - Βραβείο "Λουίτζι Ντε Λαουρέντις" (Lion of the Future - Luigi De Laurentiis) καθώς και το Ειδικό βραβείο της επιτροπής στο τμήμα Ορίζοντες.

Eίχαμε την ευκαιρία να την δούμε στο 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και θα έχουμε ξανά την ευκαιρία να την δούμε στο 33ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου που ξεκίνησε στις 25/11 και ολοκληρώνεται στις 3/12. Οι ταινίες την ημέρα της προβολής τους θα είναι διαθέσιμες από τις 10:00 το πρωί μέχρι τις 10:00 το πρωί της επόμενης μέρας .

Το Listen είναι προγραμματισμένο να παιχτεί την Κυριακή 29/11. Μην το χάσετε!

Το 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε στις 15/11/2020. Κάτω από πολύ δύσκολες πρωτόγνωρες συνθήκες που δεν έχει ξαναζήσει κανείς μας, η τέχνη του κινηματογράφου ήταν εκεί, πυξίδα, πλοηγός στην καθημερινότητά μας να μας δείχνει τον δρόμο μέσα στις σκοτεινές μέρες που ζούμε. Τον δρόμο εκείνο που μας φέρνει πιο κοντά που μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις της ζωής μας μέσα από διαφορετικές οπτικές φωτίζοντάς μας έτσι μονοπάτια που κάποια στιγμή θα μας οδηγήσουν στο να βγούμε από τα αδιέξοδα στα οποία μας εγκλωβίζει η καθημερινότητά μας. Γιατί αυτό είναι η τέχνη. Η διαφορετική ματιά. Η διαφορετική οπτική. Η ομορφιά μέσα στην ασχήμια. Το φως μέσα στο σκοτάδι. 

Η Κινηματογραφική Λέσχη Πετρούπολης ήταν εκεί.  Η Κινηματογραφική Λέσχη Πετρούπολης, είναι εδώ μαζί σας. Μέσα από τις σελίδες μας θα σας κρατάμε ενήμερους και θα σας προτείνουμε πολλές από τις υπέροχες ταινίες που προβλήθηκαν και φέτος στο φεστιβάλ. Θα σας κρατάμε ενήμερους για οτιδήποτε καινούριο προβάλλεται μέσα από πολλά διαδικτυακά φεστιβάλ που λαμβάνουν χώρα και φυσικά θα είμαστε μαζί σας να σας προτείνουμε πολλές ταινίες που έχουν προβληθεί και που κατά τη γνώμη μας αξίζει η θέασή τους. 

Ο καθένας με τον τρόπο του αγωνίζεται προκειμένου και σε αυτή τη μάχη να βγούμε δυνατοί και ενωμένοι. Εμείς ως Κινηματογραφική Λέσχη δεν σταματήσαμε και δεν πρόκειται να σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε για αυτό. Γιατί αγαπάμε τη ζωή, αγαπάμε τον άνθρωπο, αγαπάμε την τέχνη του κινηματογράφου. Και γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά ότι μερικά πράγματα στη ζωή, μερικές αξίες παραμένουν για πάντα διαχρονικές. Ανάμεσα σε αυτές και ο κινηματογράφος. 

Και γιατί τέλος, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι όταν παλεύεις έντιμα και μέσα από την τέχνη τότε "είτε βραδιάζει είτε φέγγει μένει πάντα λευκό το γιασεμί". Για τη λευκότητα αυτή του γιασεμιού αγωνιζόμαστε. 

Σας ευχαριστούμε που είσαστε κοντά μας.

Είναι αναρίθμητα αυτά που σκέφτομαι να γράψω για το "Αποκάλυψη Τώρα!" του Κόπολα αλλά η ίδια η ταινία με τον κρυμμένο πλούτο της δεν σε αφήνει να το κάνεις. Κάθε φορά θα εφευρίσκεις και θα αποκρυπτογραφείς κάτι νέο όταν ακούς τον Kurtz (Marlon Brando) να απαγγέλει Έλιοτ ή να χάνεσαι στην λογική ασυναρτησία της ακατάσχετης φλυαρίας του ανώνυμου φωτογράφου (Dennis Hopper). Μπορείς να πάρεις την ταινία σκηνή-σκηνή και να ξεκινήσεις την ανάλυση σου αλλά είναι σίγουρο ότι θα χαθείς πιο γρήγορα και από το χωριό που βομβαρδίζεται από τα αμερικανικά ελικόπτερα υπό τους ήχους του Wagner. 

Ο Φράνσις Κόπολα στη διάρκεια της απονομής του Χρυσού Φοίνικα στις Κάννες είπε ότι η "Η ταινία μου δεν είναι απλά μια ταινία για το Βιετνάμ, είναι το Βιετνάμ". Αυτό ήταν το όραμα του. Να αποτυπώσει με τρόπο αυθεντικό, καταγγελτικό και καθαρό της παράνοιας ενός πολέμου καταστροφικού για την Αμερικανική κοινωνία που τη βύθισε στον διχασμό αλλά υπήρξε ο προπομπός για την ανάπτυξη κοινωνικών κινημάτων. Ίσως όμως να επηρεάστηκε από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έπρεπε να γυρίσει την ταινία και βίωσε τον δικό του τρόμο: βρέθηκε εν μέσω αληθινής πολεμικής σύγκρουσης, καταστράφηκαν σκηνικά από τυφώνες και κακοκαιρία, ο Martin Sheen έπαθε καρδιακό επεισόδιο, ο Brando εμφανίστηκε στα γυρίσματα υπέρβαρος και ξυρισμένο κεφάλι, ο Hopper όπως και ο ίδιος ο Κόπολα βρίσκονταν υπό την επήρεια ουσιών με αυτοκτονικές τάσεις ενώ ταυτόχρονα η εταιρεία παραγωγής κατέρρεε από τον υπέρογκο προϋπολογισμό. Όλα αυτά οδήγησαν στο να κυκλοφορήσει η ταινία για τις ανάγκες του Φεστιβάλ μισή με τον σκηνοθέτη να παρουσιάζει την τελική έκδοση (με επιπλέον σκηνές και περιεχόμενο) αρκετά χρόνια αργότερα ενώ πρόσφατα παρέδωσε και την Final Cut έκδοση. 

Βασιζόμενη στο μυθιστόρημα του Τζόσεφ Κόνραντ "Η Καρδιά του Σκότους", η ταινία ακολουθεί το ταξίδι του λοχαγού Willard στα άδυτα της Καμπότζης με στόχο να σταματήσει την τυραννική διοίκηση του Συνταγματάρχη Kurtz ο οποίος έχει στρέψει τους ιθαγενείς κατά των Αμερικανικών δυνάμεων. Η πρώτη σκηνή της ταινίας είναι από τις πιο αναγνωρισμένες στην ιστορία του κινηματογράφου. Τα ελικόπτερα τελειώνουν το έργο τους καίγοντας το πλούσιο βιετναμέζικο δάσος και ακούγεται η φωνή του Jim Morrison να "ανακοινώνει": This The End. Ένα διαχρονικό αριστούργημα για την παράνοια του ανθρώπου, της ηθικής και του πολέμου για την αμερικανική αλλά και παγκόσμια κοινωνία. Ο Κόπολα θα επιλέξει να δώσει ένα συμβατικό τέλος περισσότερο για να μην επιβαρύνει περισσότερο ηθικά και ψυχικά τον θεατή μιας και οι μνήμες από την σφοδρή σύγκρουση στο Βιετνάμ είναι νωπές το 1979. Προτού λυτρώσει χαριστικά τον θεατή, τον έχει παρασύρει στην παράνοια και την τρέλα της ανθρώπινης ψυχής όπου πάντα θα αποκρυσταλλώνεται μέσα από τον εκπληκτικό αισθητικά, σκηνοθετικά και υποκριτικά μονόλογο του Μπράντο μέσα από το σκοτάδι : (Μεταφέρεται αυτούσια)

"I've seen horrors... horrors that you've seen. But you have no right to call me a murderer. You have a right to kill me. You have a right to do that... but you have no right to judge me. It's impossible for words to describe what is necessary to those who do not know what horror means. Horror... Horror has a face... and you must make a friend of horror. Horror and moral terror are your friends. If they are not, then they are enemies to be feared. They are truly enemies! I remember when I was with Special Forces... seems a thousand centuries ago. We went into a camp to inoculate some children. We left the camp after we had inoculated the children for polio, and this old man came running after us and he was crying. He couldn't see. We went back there, and they had come and hacked off every inoculated arm. There they were in a pile. A pile of little arms. And I remember... I... I... I cried, I wept like some grandmother. I wanted to tear my teeth out; I didn't know what I wanted to do! And I want to remember it. I never want to forget it... I never want to forget. And then I realized... like I was shot... like I was shot with a diamond... a diamond bullet right through my forehead. And I thought, my God... the genius of that! The genius! The will to do that! Perfect, genuine, complete, crystalline, pure. And then I realized they were stronger than we, because they could stand that these were not monsters, these were men... trained cadres. These men who fought with their hearts, who had families, who had children, who were filled with love... but they had the strength... the strength... to do that. If I had ten divisions of those men, our troubles here would be over very quickly. You have to have men who are moral... and at the same time who are able to utilize their primordial instincts to kill without feeling... without passion... without judgment... without judgment! Because it's judgment that defeats us."

O φόβος του ανθρώπου, απέναντι στον Θεό (2016) | Σκηνοθεσία: Όζερ Κιζιλτάν

O κινηματογράφος που στέκεται πάνω από θεοκρατικές αντιλήψεις, από οποιαδήποτε θρησκεία και αν προέρχονται, πάνω από προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, ο κινηματογράφος που προτάσσει την ανάγκη του ανθρώπου να ζήσει ισορροπημένα με τον εαυτό του και τον περίγυρό του πράττοντας απλά το καλό, έρχεται μέσω του Τούρκου σκηνοθέτη Όζερ Κιζιλτάν να μας υπενθυμίσει, να μας προβληματίσει,  να μας κάνει να αναρωτηθούμε: Τα Πάθη του απλού, του αφανούς, του απαρατήρητου ανθρώπου που ανακαλύπτει ότι το καλό που φέρει μέσα του κανένα αντίκρισμα δεν έχει στην κοινωνία που ζει, τα Πάθη αυτού του ανθρώπου, ποιος θα τα κατανοήσει; Ποιος θα τον βοηθήσει να απαλλαγεί από αυτά; Ποιος;

Ο ήρωας της τούρκικης ταινίας "Takva" ο Μουχάρεν τίποτα δεν διεκδικεί για τον εαυτό του απλά εκτελεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα ως ένας πιστός μουσουλμάνος. Η θρησκευτική πίστη στο επίκεντρο της πολυβραβευμένης τούρκικης ταινίας του Όζερ Κιζιλτάν του 2006, που δεν έχει να κάνει με το τι πιστεύεις αλλά κυρίως με την σύγκρουση με τον εαυτό σου όταν ανακαλύπτεις ότι η βαθιά σου πίστη δεν είναι αρκετή για να σου δώσει τις λύσεις σε ερωτήματα με τα οποία κάποια στιγμή της ζωής σου έρχεσαι αντιμέτωπος, όχι επειδή το θέλησες αλλά επειδή κάποιες δυνάμεις είτε εσωτερικές είτε ανώτερες από εσένα σε έφεραν αντιμέτωπο με αυτά. Ο Μουχάρεν, λοιπόν, ευσεβής, ταπεινός και υπόδειγμα πιστού ανθρώπου, ήρωας της ταινίας Takva (ο ισλαμικός αυτός όρος αναφέρεται στον φόβο του ανθρώπου, απέναντι στον Θεό) ζει στην Κωνσταντινούπολη μια ήσυχη και θρησκευόμενη ζωή . Υπάκουος στον Αλλάχ εκτελεί μέχρι τελευταίας ρανίδας τα θρησκευτικά του καθήκοντα, απέχοντας από τους εγκόσμιους πειρασμούς και προσπαθώντας να είναι καλός άνθρωπος. Υπηρετεί πιστά τους αφέντες του. Τον Αλλάχ, τους θρησκευτικούς του άρχοντες, τον αφέντη –εργοδότη του, όλο το θρησκευτικό πολιτικό οικονομικό σύστημα της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει. Ένα σύστημα που όλες οι συνιστώσες του θρησκεία, οικονομία, πολιτική είναι άμεσα συνυφασμένες και αλληλοεξαρτώμενες η μία από την από το άλλη. Ένα σύστημα που ο Μουχάρεν δεν τολμά να αμφισβητήσει και έτσι η ζωή του κυλά ήρεμα. Όμως από τον κλειστό και μοναχικό του κόσμο έρχεται να τον βγάλει ο θρησκευτικός Άρχοντας της περιοχής που ηγείται της τοπικής Μονής και που εκτιμώντας την αφοσίωση του ταπεινού Μουχάρεν του αναθέτει την είσπραξη των ενοικίων των κτιρίων που ανήκουν στην ιδιοκτησία της Μονής. Και εκεί αρχίζουν τα δύσκολα για τον ήρωά μας. Δυσκολεύεται πολύ να διαχειριστεί την εξουσία που του παρέχεται. 

Μέχρι τώρα είχε βολευτεί στη θέση του εξουσιαζόμενου . Και τα πήγαινε καλά εκεί. Ένιωθε ασφαλής και με τους άλλους και με τον εαυτό του. Αυτό που τον δυσκολεύει όμως ακόμα πιο πολύ είναι ότι η βαθιά θρησκευτική του πίστη τίθεται υπό αμφισβήτηση από αυτόν τον ίδιο.. Γιατί βγαίνοντας από τον ασφαλή μικρόκοσμό του, έρχεται σε επαφή με ένα σωρό αναπάντητα ερωτήματα, σχετικά με τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες, τους πολέμους και τα αθώα θύματα αυτών, την απιστία των ανθρώπων και την συγκατάβαση των θρησκευτικών αρχόντων ως προς αυτή από τη στιγμή που ανταποκρίνονται στις οικονομικές τους υποχρεώσεις απέναντι στη Μονή, αλλά και σχετικά με τον ίδιο του τον εαυτό που οι πειρασμοί ενσαρκωμένοι στο πρόσωπο μιας πολύ γοητευτικής γυναίκας τον επισκέπτονται πολύ συχνά στον ύπνο του.

Οι ενοχές και το βάρος της ατομικής ευθύνης που δεν παραλείπει η θρησκευτική ηγεσία να ρίχνει διαρκώς πάνω του, όταν ο Μουχάρεν καταφεύγει σε αυτή για να ζητήσει βοήθεια, τον οδηγούν σε αδιέξοδο. Σε διαρκή σύγκρουση λοιπόν ο ήρωάς μας, μια σύγκρουση στην οποία όπως αναφέρει και ο Ναζίμ Χικμέτ, οι στίχοι του οποίου παρατίθενται στο τέλος της ταινίας, "είτε θα καταφέρουμε να δώσουμε ψυχή στα άψυχα άστρα, είτε ο θάνατος θα ενσκήψει στον κόσμο μας..."

Εδώ, μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη την ταινία, με ελληνικούς υπότιτλους: 

Γαλλική ταινία (2014) | Σκηνοθεσία Νταβίντ Ελοφέν με τους: Βίγκο Μόρτενσεν, Άντζελα Μολίνα, Βενσάν Μαρτέν, Ρεντά Καντέμπ

Στο σύμπαν του Αλμπέρ Καμύ, η ολική υποταγή του ανθρώπου στη μοίρα του, όπως αυτή έχει καθοριστεί από τις εξωτερικές συνθήκες, ισοδυναμεί με εξευτελισμό. Παύει όμως να υφίσταται ως τέτοια, όταν ο ίδιος ο άνθρωπος αποκτά συνείδηση της τραγικότητάς του. Η συνειδητοποίηση του αναπόδραστου συνοδεύεται από την περιφρόνηση αυτού. Εκεί βρίσκεται και η νίκη του ανθρώπου, στο παράλογο της ύπαρξης. Εκεί και η ελευθερία του. 

Το 1954 στην Αλγερία, ενώ ξεκινά ο αντιαποικιακός αγώνας ενάντια στους Γάλλους, ο Νταρού, ο Γάλλος  δάσκαλος ενός απομονωμένου ορεινού χωριού  αναλαμβάνει, παρά τη θέλησή του, να συνοδεύσει τον Μοχάμεντ, έναν ντόπιο που κατηγορείται για φόνο, μέχρι την πόλη όπου πρόκειται να δικαστεί. Υποχρεωμένος να υπακούσει στις εντολές του νόμου, ο δάσκαλος ξεκινά ένα επικίνδυνο ταξίδι μέσα από έναν αφιλόξενο τόπο,  προσπαθώντας  να προστατεύσει τον αιχμάλωτό του από τους ντόπιους που διψούν για εκδίκηση αλλά και από τους αποίκους που κυνηγούν τους αντάρτες.

Βασισμένη στο διήγημα του Καμύ "Ο φιλοξενούμενος" από τη συλλογή διηγημάτων του "Η εξορία και το βασίλειο", ο σκηνοθέτης Νταβίντ Ελχόφεν, μας μεταφέρει το πνεύμα του Καμύ χρησιμοποιώντας τη βασική ιδέα του διηγήματος, αφήνοντας όμως τη δική του προσωπική πινελιά και διατηρώντας τη δική του διαφορετική ματιά στην πλοκή, το φινάλε αλλά και κυρίως στη σχέση που αναπτύσσεται σταδιακά κατά τη διάρκεια του οδοιπορικού, ανάμεσα στον δάσκαλο και τον χωρικό.

Τιμή, μοναξιά, καθήκον, τόλμη, διαφορετικότητα, επικοινωνία, σκοπός της ύπαρξης, τα θέματα που κυριαρχούν στη γραφή του Καμύ, κυριαρχούν στην ταινία, μόνο που εδώ ο δάσκαλος σαν ένας άλλος Σίσυφος, συνειδητοποιώντας την έκταση της άθλιας ύπαρξης καταφέρνει να απελευθερώσει αφού ο ίδιος έχει απελευθερωθεί. Μέσα σε μια  αφιλόξενη και αχανή έρημο, αυτή της Αλγερίας, όπου ο χρόνος φαίνεται να είναι αδρανής και η ζωή σκληρή σαν το τοπίο αλλά με πολλές κρυμμένες ομορφιές, ο δάσκαλος βιώνει την υπαρξιακή του μοναξιά αφού για τους Γάλλους είναι Άραβας και για τους Άραβες είναι Γάλλος, καταφέρνει όμως να μετουσιώσει αυτή την μοναξιά σε ελευθερία. Μία ελευθερία που βασίζεται στην δική του ηθική που με πολύ κόπο όμως έχει χτιστεί και καλλιεργηθεί.

"Οι ηθικές είναι χτισμένες πάνω στην ιδέα ότι οι συνέπειες μιας πράξης τη νομιμοποιούν ή όχι" αναφέρει ο Καμύ. Και εδώ ο δάσκαλος απαντά: Μία είναι η ηθική. Αυτή που φροντίζει οι συνέπειες της πράξης που καθορίζονται από αυτήν να σέβονται και να θέτουν πάνω από όλους και από όλα, το δικαίωμα της ανθρώπινης ζωής και το δικαίωμα της ατομικής ελευθερίας.

Δεν θα έλεγα ότι η ταινία αποτελεί πιστή μεταφορά του διηγήματος του Καμύ. Θα έλεγα ότι ο σκηνοθέτης έχει ανοίξει έναν διάλογο με τον συγγραφέα-φιλόσοφο, έναν διάλογο που τα μεγάλα διαστήματα σιωπής των δύο εξαιρετικών πρωταγωνιστών του Βίγκο Μόρτενσεν και του  Ρεντά Κατέμπ, μας επιτρέπουν να γίνουμε και εμείς συμμέτοχοι, ερμηνεύοντας τις σκέψεις που συνοδεύουν τις σιωπές. Και θα έλεγα ότι μέσα από αυτόν τον διάλογο συναντάμε και τον σκηνοθέτη και τον συγγραφέα και τον εαυτό μας και πέρα από τα συμπεράσματα του καθενός μας, αυτό που με βεβαιότητα μπορώ να πω είναι ότι χαραγμένα σου μένουν τα λόγια του δασκάλου:

"Έχουμε την τύχη να ζούμε. Οφείλουμε να το σεβαστούμε αυτό και να το υποστηρίξουμε με κάθε τρόπο. Οφείλουμε να υπερασπιστούμε την ελευθερία που γεννιέται μαζί με την ίδια μας την ύπαρξη".

Γι' αυτό αγωνίζεται ο δάσκαλος. Για αυτή την ελευθερία. Και αυτός ο αγώνας είναι που απελευθερώνει και τον ίδιο. Γιατί όπως λέει και ο Γάλλος φιλόσοφος: "Ελεύθερος είναι αυτός που αγωνίζεται για την ελευθερία των άλλων…"

και καθόλου άδικο φυσικά, δεν έχει.

---------------------------------

Επιστρέφοντας από τη φυλακή όπου έχει εκτίσει την ποινή που του έχει επιβληθεί για εμπρησμό, ο Αμαδόρ έρχεται αντιμέτωπος με μια πιο σκληρή φυλακή αυτή των ανθρώπων που έχουν εγκλωβίσει τους εαυτούς τους και τους έχουν κρατήσει μακριά από τη φύση αντιμετωπίζοντας αυτήν ως εχθρό και καταστρέφοντας την. 

Στο εντυπωσιακό πρώτο πλάνο της ταινίας οι πανύψηλοι και αγέρωχοι ευκάλυπτοι γκρεμίζονται από ένα τεράστιο μηχάνημα που καθοδηγείται από την ανθρώπινη απληστία και το καταστροφικό μένος που ενυπάρχει στην ανθρώπινη φύση. Άρρηκτα δεμένος με την παράδοση και τις αρχέγονες μεθόδους της ανθρώπινης επιβίωσης ο Αμαδόρ προσπαθεί να ξαναφτιάξει τη ζωή του με τον τρόπο που πάντα ήξερε, φροντίζοντας τα ζώα της 84χρονης μητέρας του και κάνοντας  αγροτικές δουλειές. Στιγματισμένος λόγω του εγκλεισμού του στη φυλακή και αποκομμένος από το ανθρωπογενές περιβάλλον του χωριού του, ο Αμαδόρ βιώνει έντονα την μοναξιά του καταβάλλοντας μάταιες προσπάθειες να αποδράσει από αυτήν. Δεν μπορεί όμως  γιατί ο τρόπος ζωής του είναι άμεσα εξαρτημένος από τη φύση. Λειτουργεί φυσικά, σκέφτεται φυσικά …Και αυτό του δημιουργεί έντονα προβλήματα επικοινωνίας με τους άλλους που τον αντιμετωπίζουν ως «παράξενο». Μόνο με τη μητέρα του μπορεί και επικοινωνεί και μέσα από τη δίοδο επικοινωνίας που αναπτύσσεται ανάμεσά τους αφήνει να ελευθερωθούν τα πλούσια συναισθήματα που τρέφει προς αυτήν. Σε έναν από τους λιγοστούς διαλόγους ανάμεσά τους ο Αμαδόρ της περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται τα δέντρα , οι ευκάλυπτοι που στην πρώτη σκηνή έχουμε δει να κατακρημνίζονται, λέγοντάς της ότι οι ρίζες τους απλώνονται πολύ βαθιά στο έδαφος στραγγαλίζοντας οποιοδήποτε άλλο δέντρο ή φυτό που θα προσπαθήσει να μεγαλώσει κοντά τους. Και η σοφή μητέρα του, που η σοφία της έχει έρθει από την 84χρονη επαφή της με τη φύση και τον καθημερινό της αγώνα να επιβιώσει μέσα στις δύσκολες συνθήκες του απομονωμένου ορεινού της χωριού, του απαντά ότι οι περήφανοι ευκάλυπτοι βλάπτουν τα άλλα φυτά γιατί πονάνε και αυτοί. Δίνοντας με τον τρόπο αυτό τη δική της ερμηνεία, ίσως και την πιο σωστή,  στο ερώτημα γιατί η φύση μας εκδικείται. Δίνοντας ταυτόχρονα και την δική της ερμηνεία στο πώς ο πόνος που προέρχεται από την αποκοπή από το περιβάλλον σου από την αποξένωσή σου από αυτό, και το ανθρώπινο και το φυσικό, μπορεί να σε κάνει να προκαλέσεις και εσύ πόνο απομακρύνοντας τους άλλους από δίπλα σου εμποδίζοντας και στραγγαλίζοντας την όποια προσπάθεια πλησιάσματός σου. 

Με δύο εξαιρετικούς ηθοποιούς που δεν έχουν παίξει ξανά στον κινηματογράφο με έντονα τα στοιχεία του ντοκιμαντέρ, σε αργούς αφηγηματικούς ρυθμούς πλαισιωμένους από έξοχη φωτογραφία, η ταινία καθηλώνει τον θεατή φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με την απόλυτη μοναξιά του ήρωα αλλά και την δική του που την αντικρίζει μαζί με την φωτιά που έρχεται...

Γυρισμένη στη Γαλικία, επαρχία της βορειοδυτικής Ισπανίας  με το άγριο αλλά και πανέμορφο τοπίο της, η ταινία απέσπασε το Βραβείο Επιτροπής στις Κάννες, στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα 2019, καθώς και τον Χρυσό Αλέξανδρο στη Θεσσαλονίκη.

Το Florida project ήταν ένα μεγαλεπήβολο project που περιελάμβανε τη δημιουργία τεράστιων υπερπολυτελέστατων θεματικών πάρκων γύρω από το μαγικό Βασίλειο της Ντίσνεϋλαντ, λίγο έξω από το Ορλάντο και με σκοπό την εισροή τουριστών από όλα τα μέρη του κόσμου και φυσικά την εισροή τεράστιων χρηματικών ποσών που συνοδεύουν την άφιξη αυτών των τουριστών. Το project βέβαια, δεν περιελάμβανε τη μοιρασιά των κερδών και στους αόρατους ανθρώπους , τους κρυφούς άστεγους που ζουν στα περίχωρα των  θεματικών πάρκων στα φτηνά μοτέλ που συναντάς μέχρι να φτάσεις ως εκεί και που κάποτε αποτελούσαν καταλύματα των τουριστών . Τώρα δεν χρησιμεύουν ως τέτοια. Περιστασιακά αποτελούν στάση των ευυπόληπτων πολιτών που κρυφά και ενοχικά σταματούν για λίγο αγοραίο έρωτα, αφού πρώτα έχουν αγοράσει τα πανάκριβα βραχιολάκια που θα  εξασφαλίσουν στους ίδιους και στα μέλη της οικογένειάς τους την είσοδο τους στη Ντίσνεϋλαντ στη χώρα της Multi διασκέδασης της γρήγορης και περιεκτικής «ευτυχίας».

Αυτά λοιπόν τα μοτέλ διατίθενται στους περιθωριακούς της κοινωνίας σε αυτούς που δεν έχουν τη δυνατότητα μόνιμης κατοικίας και που αγωνίζονται καθημερινά για να εξοικονομήσουν το νοίκι που θα τους εξασφαλίσει τη διαμονή της εβδομάδας με την ελπίδα ότι θα υπάρχει κάποια δουλειά και την επόμενη και τη μεθεπόμενη εβδομάδα για να μην βρεθούν στο σημείο να κουβαλούν το σπίτι τους στο αυτοκίνητό τους, οδηγώντας προς άγνωστο προορισμό ή το χειρότερο για να μην βρεθούν εντελώς στο δρόμο… 

Μονογονεϊκές οικογένειες, μητέρες με τα παιδιά τους ή και τα εγγόνια τους , είναι κυρίως οι άνθρωποι που θα συναντήσουμε σε αυτά τα μοτέλ. Και ανάμεσά τους δύο κορίτσια . Ένα μικρό, η   Μούνεϊ και ένα πιο μεγάλο, η 22χρονη μητέρα της, η Χέιλι. Ελάχιστα χιλιόμετρα, μακριά από την μη προσβάσιμη σε αυτές Ντίσνεϋλαντ, ζουν το δικό τους παραμύθι σε ένα δυστοπικό  κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον . Σε ένα περιβάλλον που τις θέλει στο περιθώριο που καμιά ευκαιρία δεν τους δίνει που δεν ασχολείται διόλου με αυτές. Η ανυπαρξία του κράτους πρόνοιας , εμφανέστατη. Λάμπει δια της απουσίας του  και εμφανίζεται μόνο όταν πρέπει να τακτοποιήσει κάποια "ψιλοζητηματάκια" που προκύπτουν από την παντελή απουσία του και πλήρη αδιαφορία του. Όπως για παράδειγμα επεμβαίνει όταν κρίνει την ακαταλληλότητα της Χέιλι ως  μητέρας. Είναι ανύπαρκτο όμως όταν η Χέιλι  πριν φτάσει στο σημείο να κριθεί ως τέτοια, έχει εξαντλήσει όλες της τις δυνάμεις εκλιπαρώντας για βοήθεια, απ’ όπου και αν αυτή προέρχεται αφού πλέον δεν έχει καμία δυνατότητα επιλογής. 

Μια πολύ στενόχωρη ταινία γιατί απλά εκφράζει με απόλυτο ρεαλισμό τη σύγχρονη καπιταλιστική πραγματικότητα. Τις τεράστιες ανισότητες, τις τεράστιες αδικίες. Όμως η αφήγηση του Σον Μπέικερ, μέσα από τα μάτια του μικρού κοριτσιού που αντιστέκεται στον κόσμο των μεγάλων, όπως και κάθε παιδί άλλωστε, και ζει το δικό της όνειρο μέσα από τα παιχνίδια της, τους φίλους της, τις σκανδαλιές τους ,ανοίγει μες στο σκοτάδι πολλές χαραμάδες που φωτίζουν και διατηρούν ζωντανή την ελπίδα …που υπάρχει όσο υπάρχουν οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι που αγαπούν , που αντιδρούν , που μοιράζονται τα λιγοστά τους υπάρχοντα, που θυμώνουν που εξοργίζονται, που βγαίνουν εκτός ορίων που παρεκτρέπονται και που προσπαθούν στις όποιες στερητικές συνθήκες να ονειρεύονται.

Είναι αυτό που λέει η μικρή Μούνεϊ σε κάποια σκηνή της ταινίας, καθισμένη δίπλα σε ένα δέντρο: "Είναι το αγαπημένο μου δέντρο, γιατί έγειρε στο πλάι και ωστόσο συνεχίζει να μεγαλώνει…" Παρόλο που οι συνθήκες τη λυγίζουν παρόλο που η μετάβασή της από την παιδική προς την ενήλικη ζωή γίνεται απότομα και με πολύ σκληρό τρόπο, παρόλα αυτά εκείνη αντιστέκεται, και συνεχίζει να ονειρεύεται, να μεγαλώνει και να ελπίζει…

Και μαζί της και εμείς… Μια εξαιρετική κατά τη γνώμη μου ταινία.

Αν για την K.Γώγου το "Πάνω κάτω Πατησιών" ήταν μονόδρομος, ο μονόδρομος της μοναξιάς,  της απελπισίας αλλά και του οράματος της πως θα αλλάξουν κάπως τα πράγματα, κάπως έτσι είναι και η Πατησίων για την πρωταγωνίστρια της πολυβραβευμένης μικρού μήκους ταινίας του Θανάση Νεοφώτιστου "Λεωφόρος Πατησίων". Ένας μονόδρομος μιας σύγχρονης γυναίκας που μεγαλώνει μόνη της το παιδί της σε μια ασυμβίβαστη Αθήνα. Μια  Αθήνα που τα συγκεντρώνει όλα. Την ενέργεια, τη μαχητικότητα, την αντίδραση, τα όνειρα που ψάχνουν τρόπους να εκδηλωθούν, την ελπίδα για την πραγματοποίησή τους, την οργή για το ανικα νοποίητό τους, τη σύγχυση, το μπέρδεμα μα και τις κρυμμένες χαρές, τις κρυφές ελπίδες. 

Σε ένα εξαιρετικά καλογυρισμένο δωδεκάλεπτο μονοπλάνο που μου θύμισε πολύ τα πλάνα των αγαπημένων μου Νταρντέν παρακολουθούμε την κλιμακούμενη εσωτερική ένταση της νεαρής μητέρας που βρίσκεται στην οδό Πατησίων πηγαίνοντας σε οντισιόν προκειμένου να διεκδικήσει το ρόλο της σαιξπηρικής Βιόλας (δεν είναι τυχαία η επιλογή αυτού του ρόλου από τον σκηνοθέτη αφού  και στο έργο του Σαίξπηρ οι ρόλοι , οι ταυτότητες των ηρώων συγκρούονται καθώς η Βιόλα είναι η γυναίκα που μεταμορφώνεται σε άντρα με αποτέλεσμα μέσα από τον διττό της ρόλο να έρχεται σε σύγκρουση και με τον εαυτό της αλλά και να προκαλεί ανισορροπίες και στο περιβάλλον της). Πηγαίνοντας λοιπόν στην οντισιόν, η νεαρή μητέρα, ανακαλύπτει ότι μικρός της γιος έχει μείνει μόνος του στο σπίτι.

Η ένταση κλιμακώνεται διαρκώς καθώς οι ρόλοι και τα συναισθήματα συγκρούονται. Και το background αυτής της πορείας το κοινωνικό τοπίο των συγκρούσεων μιας Αθήνας, όπου τα παιδιά με τις κουκούλες προσπαθούν και αυτά να δώσουν το στίγμα τους να δηλώσουν  τα αδιέξοδά τους με έναν ανορθόδοξο τρόπο αυτόν της βίας , οδηγούμενοι έτσι και αυτοί σε έναν  μονόδρομο που καταλήγει σε αδιέξοδο.

Και αν καθόλη τη διάρκεια της δωδεκάλεπτης αυτής πορείας ο σκηνοθέτης καταφέρνει με απόλυτη δεξιοτεχνία να μας κάνει να μπούμε στον ψυχισμό της νεαρής μητέρας και να αγνοήσουμε όπως και εκείνη τον εξωτερικό μας φόβο που προέρχεται από τα επεισόδια αφού η εσωτερική αγωνία και ο εσωτερικός φόβος υπερτερούν του εξωτερικού , ωστόσο στην κορύφωση του δράματος, η κρότου λάμψης μας φωτίζει την άρρηκτη σχέση του «μέσα» με το  «έξω» και ταυτόχρονα μας επιτρέπει να βιώσουμε την αποκλιμάκωση των συναισθημάτων μας που τόσο την έχουμε ανάγκη και στη δική μας ζωή.

Σε μια ζωή που όπως λέει και η Γώγου στην ποιητική της ανθολογία «Πάνω κάτω Πατησίων» (με μία δική μου μικρή παραλλαγή ) μπερδευόμαστε πολλές φορές,  πού σταματάει το όνειρο και πού αρχίζει η αλήθεια.

Μπορείτε να δείτε δωρεάν τη μικρού μήκους ταινία εδώ.

Αξίζει πραγματικά!

Σκηνοθεσία: Θανάσης Νεοφώτιστος | Σενάριο: Γιώργος Αγγελόπουλος, Θανάσης Νεοφώτιστος

Όταν πριν λίγα χρόνια είδα το Hereditary («Η Διαδοχή») του Άρι Άστερ δεν μπορούσα να καταλάβω αν το συγκεκριμένο είδος «τρόμου» (θεωρώ ότι εν τέλη ο όρος είναι τόσο αδόκιμος και αυθαίρετος) που εισάγει στο πανί  το οποίο και αναμιγνύει με πολλά, διαφορετικά και ξένα μεταξύ τους στοιχεία (και κυρίως στο Αμερικανικό σινεμά τα τελευταία χρόνια) έχει εμφανιστεί ποτέ σε φιλμογραφικό ντεμπούτο. Την απάντηση μέχρι να βγεί στις αίθουσες το «Μεσοκαλόκαιρο» δεν την είχα πάρει. 

Ο Άρι Άστερ μου δίνει την απάντηση ότι ο «τρόμος», έτσι όπως τον έχουμε συνηθίσει στο σινεμά, δεν τον ακουμπά και δεν τον ενδιαφέρει να αποδοθεί όπως κάποιος ίσως να περιμένει. Αρχικά το contrast των χρωμάτων είναι στο τέρμα όπως και το γεγονός ότι όλη η ταινία εκπέμπει φως και όχι σκοτάδι (σήμα κατατεθέν των horror ταινιών) με τα εύσημα εδώ να ανήκουν στον φωτογράφο Πάβελ Γκοβορζόλσκι. 

Η ταινία ξεκινάει με ένα λαμπερό φόντο απέραντης γαλήνης και φυσικής ομορφιάς και στιγμιαία δίνει τη θέση σε ένα φασαριόζικο στιγμιότυπο στο σπίτι της Ντάνι που απαντά σε μια απρόσμενη τηλεφωνική κλήση. Η Ντάνι θα μάθει για την αδερφή της με την οποία έχει να επικοινωνήσει αρκετές ώρες και θα ακολουθήσει μια απροσδόκητη εξέλιξη που θα κάνει τον θεατή να «τρομάξει» και θα είναι η μια και μοναδική φορά που το θέαμα θα θυμίσει κάτι από ταινίες τρόμου και ενδεχομένως να σοκάρει κάποιους. Ο Κρίστιαν, το αίσθημα της Ντάνι αφού ενοχληθεί από τις συνεχείς κλήσεις της το βράδι που διασκέδαζε με τους κολλητούς του σε ένα bar, θα της συμπαρασταθεί και θα της προτείνει να ακολουθήσει εκείνον και τους φίλους του στη Σουηδία. Το ταξίδι έχει ως σκοπό την επίσκεψη και μελέτη μιας «παγανιστικής» γιορτής και τελετής για την ανάγκη πτυχιακής έρευνας. Ο Τζος, ένας από τους κολλητούς του Κρίστιαν, δεν θα δει με καλό μάτι τον ερχομό της Ντάνι στη σκανδιναβική χώρα.

Ο Ηλίας Φραγκούλης στην κριτική του γράφει: "Όπως ένας τουρίστας θαυμάζει το καινούργιο που ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια του σε ένα παρθενικό του ταξίδι. Σε ένα μέρος στο οποίο μπορεί και να μην επιστρέψει ποτέ. Γι’ αυτό και πρέπει να εντυπώσει τα πάντα καλά στη μνήμη του." Αισθάνθηκα αυτό ακριβώς, ένας εξερευνητής που του ανοίγεται ένας χάρτης και πρέπει να τον ανακαλύψει. Ένας θεατής σε μια γκαλερί ζωγραφικής που παρατηρεί και θαυμάζει έναν πίνακα. Και κάθε φορά ανακαλύπτεις κάτι διαφορετικό, κάτι νέο και έπειτα παρατηρείς πάλι μπας και βρεις μια νέα ανακάλυψη. Ο Άστερ μας εγκαινιάζει ένα πρωτοποριακό σινεμά που για να το καταλάβεις στην ολότητά του θα πρέπει να το επισκεφτείς πολλές φορές. Σε αντίθεση με την Ντάνι, εσύ σαν θεατής έχεις αυτή την ευκαιρία να επιστρέψεις και να αποκομίσεις μια καινούργια εμπειρία. Εγώ το έκανα πέντε φορές πάντως…

Από την αρχή η ταινία σε προϊδεάζει γι αυτό που πρόκειται να συμβεί. Μια διαδρομή μέσα στο πυκνό δάσος με την Ευρυδίκη να χάνεται για λίγο ανάμεσα στα δαιδαλώδη μονοπάτια και τις συστάδες των δέντρων- εμποδίων να υψώνονται αγέρωχα, αδιαφορώντας για τη νεαρή Ευρυδίκη καλύπτοντας με το ύψος τους το φως του ήλιου αφήνοντας χαραμάδες μόνο φωτός. Μέσα σε λίγες μόνο στιγμές, σε μικρογραφία ξεδιπλώνονται τα έντονα συναισθήματα της κοπέλας, ο φόβος για το άγνωστο, η μοναξιά, η ανασφάλεια και η μικρή ελπίδα που δημιουργείται από τη φωνή της αδελφής της που ακούγεται από μακριά και από το λιγοστό φως που υπάρχει γύρω της. 

Συναισθήματα που θα τα βιώσουν έντονα και οι δύο αδελφές κατά τη διάρκεια της ζωής τους , που όμως θα τα διαχειριστούν διαφορετικά. Γιατί απλά δεν είναι ίδιες , είναι διαφορετικές. Για την ακρίβεια η μία αποτελεί συμπλήρωμα της άλλης. Η Γκίντα, τολμηρή, ατίθαση, αυθόρμητη, ασυμβίβαστη. Η Ευρυδίκη, ευαίσθητη με έντονο πάθος για τη μουσική ,ντροπαλή, εσωστρεφής, πάντα έτοιμη να μην δυσαρεστήσει κανέναν, καταπνίγοντας τις ορμές της.