Πίσω από τις Θημωνιές | EDITORIAL

"Θεωρώ, πως ο κάθε καλλιτέχνης και ο κάθε κινηματογραφιστής έχει χρέος, κατά τη γνώμη μου, να τοποθετείται απέναντι στα πράγματα" δήλωνε η Ασημίνα Προέδρου σε συνέντευξή της πριν 10 χρόνια για τη μικρή μήκους ταινία  της  "Red Hulk",  όπου κατέγραφε τη ζωή του Γιώργου ενός νεαρού που μπλέχτηκε στα δίχτυα της Χρυσής Αυγής αδυνατώντας να δώσει λύσεις στα υπαρξιακά του αδιέξοδα και στην έντονη ανάγκη του να ανήκει κάπου. Να νιώθει ότι είναι ζωντανός μέσα από την υπόσταση που αποκτούσε ως μέλος μιας οργάνωσης. Προφητική τότε η ταινία της Προέδρου, δεν είναι τυχαίο που λίγο μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων συνέπεσε χρονικά με τη δολοφονία του Π. Φύσσα.

Και πράγματι η Ασημίνα Προέδρου κινηματογραφεί και ταυτόχρονα τοποθετείται. Χωρίς να κρίνει τους ήρωές της, χωρίς να υπάρχει στις ταινίες της ίχνος διδακτισμού, χωρίς να την ενδιαφέρει μόνο η καταγραφή των κοινωνικοπολιτικών καταστάσεων που όλοι γνωρίζουμε και βιώνουμε, αλλά προσπαθώντας να κατανοήσει το υποκείμενο που ενεργεί κάτω από την επίδραση αυτών των καταστάσεων, προσπαθώντας να κατανοήσει τον βαθμό που οι συνθήκες στις οποίες ζει, επηρεάζουν τον χαρακτήρα του και τον βαθμό που η ιδιοσυγκρασία του και τα ατομικά του χαρακτηριστικά επεμβαίνουν σε αυτές, τον κάνουν να τις ελέγχει ή τελικά παραδίδεται ολοκληρωτικά σε αυτές και επιλέγει να γίνει έρμαιό τους.

Κάνει δηλαδή, πολιτικό σινεμά. Γιατί αυτό είναι το πολιτικό σινεμά. Αυτό που διερευνά την αλληλεπίδραση του ατόμου με την κοινωνία. Αυτό που αναδεικνύει τις εσωτερικές συγκρούσεις της ηθικής που φέρει μέσα του το κάθε άτομο με την ηθική της κοινωνίας. Αυτό που αναδεικνύει τις διαφορετικές αντιδράσεις των ατόμων σε αυτή τη σύγκρουση και μέσω αυτής της ανάδειξης κρίνει πλέον όχι τους ήρωες, αλλά τις επιλογές τους. Και στο τέλος μέσα από αυτή τη συνδιαλλαγή προτείνει.

Η πρώτη σεκάνς της ταινίας προοικονομεί ότι αυτό που θα παρακολουθήσουμε κρύβει μία τραγωδία. Το παιχνίδι και τα αθώα γέλια των παιδιών διακόπτονται απότομα από την ανακάλυψη δύο πτωμάτων. Είναι το καλό και το αγνό που επισκιάζεται πάντα από την ύπαρξη του κακού που συνοδοιπορεί μαζί του. Το καλό που υπάρχει σε κάθε ήρωα έρχεται σε σύγκρουση με το κακό που τον ακολουθεί διαρκώς και εναπόκειται πλέον στον κάθε χαρακτήρα η διαχείριση αυτής της σύγκρουσης. Μία διαχείριση που καθόλου εύκολη δεν είναι, γι αυτό και οι ήρωες δεν κρίνονται, αφού τα εμπόδια που προβάλλονται είναι πολλά και συνεχόμενα. Είναι η ένταξη του κακού στους κόλπους της ίδιας της κοινωνίας. Είναι η κανονικοποίησή του. Μιας κοινωνίας που η διαφθορά έχει γίνει νόμος, που η επιβίωση απαιτεί τεράστιο αγώνα και που το χρήμα είναι ο απόλυτος κυρίαρχος. Είναι τα παρελκόμενα αυτής της κρίσης, η αποξένωση, η υποκρισία, τα ψέματα που φέρνουν και άλλα ψέματα που αποκόπτουν τους δεσμούς αγάπης, που μπαίνουν πάνω από αυτούς και που τελικά οδηγούν σε αδιέξοδες καταστάσεις, όπου η στιγμή της συνειδητοποίησής τους είναι και η στιγμή της αποκάλυψης της αλήθειας. Είναι η στιγμή που το κουβάρι ξεμπλέκεται και που δίνεται τότε η ευκαιρία στο άτομο να επιλέξει απρόσκοπτα πλέον, τη ζωή  που θέλει να ακολουθήσει.

Σε τρία κεφάλαια διαρθρώνεται η ταινία της Ασημίνα Προέδρου, σε τρεις χαρακτήρες. Του  πατέρα, της μητέρας και της κόρης, μιας οικογένειας που ζει σε ένα χωριό στο Κιλκίς στη λίμνη Δοϊράνη στα σύνορα με τη Βόρεια Μακεδονία. Το 2015 συναντάμε την οικογένεια σε μια Ελλάδα που ζει το προσφυγικό δράμα της Ειδομένης με το κλείσιμο των συνόρων που είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία ενός προσφυγικού καταυλισμού, όπου κατέληγαν χιλιάδες πρόσφυγες, ζώντας σε άθλιες συνθήκες. Ένα ανθρώπινο δράμα που όμως έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς να πλουτίσουν από τη λαθραία μεταφορά των προσφύγων, οι οποίοι αναγκαστικά κατέφευγαν και εξακολουθούν να καταφεύγουν σε αυτούς.  Με φόντο λοιπόν το προσφυγικό ξεδιπλώνονται οι τρεις χαρακτήρες που καλούνται να πάρουν θέση.

Ο πατέρας (Στάθης Σταμουλακάτος) , ψαράς και αγρότης, άψογος οικογενειάρχης μεγαλωμένος όμως στο  "κλειστό" της επαρχίας όπου η πατριαρχία και ο αιώνιος φόβος του "τι θα πει ο άλλος"  καθορίζουν τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς του. Ο ίδιος όμως έρχεται σε σύγκρουση με αυτά, γιατί κατά βάθος δεν είναι αυτά.  Η μάνα (Λένα Ουζουνίδου)  βαθιά θρησκευόμενη δεν αργεί να χρησιμοποιήσει κατά το δοκούν την πίστη της στα θεία, προκειμένου να μην διασαλευτεί η φαινομενική ισορροπία και αρμονία της οικογένειάς της και να μην αποκαλυφθούν τα σαθρά θεμέλια που τη στηρίζουν. Και η κόρη (Ευγενία Λάβδα) που ζει το χάος. Το χάος της υποκρισίας απέναντι στον πατέρα που δεν μπορεί να επικοινωνήσει μαζί της, το χάος της δικής της αλήθειας που νιώθει ενοχές για αυτήν, γιατί δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που ο πατέρας προσδοκά από την κόρη του , το χάος του μεγαλώματός της σε μία κλειστή επαρχιακή πόλη που δεν την αφήνει να βιώσει την επανάστασή της, τον έρωτά της, τη γνωριμία με τον εαυτό της.

Με λευκό μελάνι, γραμμένα  τα κεφάλαια των ζωών των τριών ηρώων, αθέατο και καλυμμένο  μέσα στο παλίμψηστο που συγκροτεί αυτές  τις ζωές. Ζωές που καταφέρνουμε  με τη διεισδυτική ματιά της σκηνοθέτιδος, τα εξαιρετικά κοντινά της, την καταπληκτική ερμηνεία όλων των ηθοποιών και την εξαιρετική φωτογραφία του Σίμου Σαρκετζή, να διαπεράσουμε, να αποκρυπτογραφήσουμε και να δούμε τα επιμέρους κεφάλαια πάνω στα οποία γράφτηκαν τα τελικά. Η αποδόμηση των ζωών των ηρώων μάς υποδεικνύει ταυτόχρονα και έναν άλλον τρόπο να βλέπουμε τα πράγματα, αυτόν της σχετικοποίησης μέσω της οποίας προσπαθούμε  να υπονομεύσουμε αυτή τη διάκριση που θέλει να υπάρχουν μόνο καλοί ή μόνο κακοί σε μία κοινωνία όπου αυτές οι έννοιες είναι δυσδιάκριτες. Και είναι το σημαντικό στοιχείο που κάνει την ταινία ξεχωριστή. Το στοιχείο της σχετικοποίησης, του να παρακολουθούμε δηλαδή τις συμπεριφορές των ανθρώπων σε σχέση με το περιβάλλον με το οποίο βρίσκονται σε άμεση αλληλεπίδραση και από εκεί και μετά να κρίνουμε την ορθότητα ή όχι των επιλογών τους βάζοντας πλέον στο παιχνίδι και τους δικούς μας εαυτούς προσιδιάζοντας αυτές τις επιλογές στις δικές μας ζωές.

Η ταινία προβλήθηκε στο 63ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αποσπώντας έξι βραβεία, ανάμεσά τους και το βραβείο καλύτερης πρωτοεμφανιζόμενης σκηνοθέτιδος. Στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ινδίας (Goa), κέρδισε το βραβείο του πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη, ενώ έχει ήδη αποσπάσει εξαιρετικές διεθνείς κριτικές. Υποψήφια για 17 βραβεία Ίρις.