Η Ισπανία, μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2008,  ήταν από εκείνες της χώρες της Ε.Ε.που υπέστη, όπως και η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία τις βαριές συνέπειες του  οικονομικού κραχ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα χιλιάδες δανειολήπτες  να μην μπορούν να  πληρώσουν τα χρέη τους προς τις τράπεζες, μία συνθήκη που  οδήγησε σε μαζικές εξώσεις ανθρώπων από τα σπίτια τους, σε καθημερινή βάση και για πολλά χρόνια. Από τότε μέχρι σήμερα  έχουν σημειωθεί πάνω  από 400.000 εξώσεις στη χώρα αυτή, ενώ σε καθημερινή βάση πραγματοποιούνται 100 εξώσεις κατά μέσο όρο.
Το 2012 ο φωτορεπόρτερ Andres Kudacki κατέγραψε με τον φακό του για το Associated Press τη στεγαστική κρίση στη Μαδρίτη, με εικόνες που έκαναν τον γύρο του κόσμου, προκαλώντας  σοκ για τη βιαιότητα και την αγριότητα με την οποία οι αστυνομικές δυνάμεις έμπαιναν στα σπίτια σπάζοντας τις πόρτες και  αναγκάζοντας τους ανθρώπους να τα εγκαταλείψουν.
Σήμερα, βέβαια το μάτι μας έχει συνηθίσει σε αυτές τις εικόνες που τις αντικρίζουμε πλέον και στη δική μας χώρα, οπότε το σοκ αρχίζει σιγά σιγά (λαμβάνοντας υπόψη και τα εκλογικά μας αποτελέσματα) να αντικαθίσταται από την απάθεια, από την αδιαφορία, από την εξοικείωση με το έγκλημα. Γιατί όταν ξεσπιτώνεις έναν φτωχό άνθρωπο από το σπίτι του και τον πετάς αυτόν και την οικογένεια του στους δρόμους, συμφωνούμε όλοι νομίζω, ότι πρόκειται για διάπραξη μεγάλου εγκλήματος.
Εκεί λοιπόν στον αντίποδα της λήθης και της συνέργειας στο έγκλημα, μιας συνέργειας που συντελείται μέσω της απάθειας και της στήριξης αυτών που το διαπράττουν, έρχεται η τέχνη όπου μέσα στους πολλούς σκοπούς που επιτελεί είναι και η αφύπνιση των συνειδήσεων, είναι και το ξύπνημα από τον λήθαργο στον οποίο εύκολα διαπιστώνουμε καθημερινά πλέον, ότι περιέρχονται  οι κοινωνίες.
Ο Αργεντινο-ισπανός Χουάν Ντιέγκο Μπότο στο κινηματογραφικό του ντεμπούτο, μας παραδίδει μία κοινωνική και βαθιά πολιτική ταινία που το γεγονός ότι υπηρετεί τον παραπάνω σκοπό αναδεικνύει και την σπουδαιότητα αυτής.
Ο Ραούλ ένας ακτιβιστής δικηγόρος είναι το σύμβολο του ανθρώπου που το είδος του τείνει προς εξαφάνιση. Εξακολουθεί να κάνει αυτό που η ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης του επιβάλλει. Να μην αδιαφορεί για τα προβλήματα των συνανθρώπων του. Να μάχεται ενάντια σε ένα σύστημα που είναι έτοιμο να καταβροχθίσει αυτούς τους ανθρώπους και να καταφέρνει σε έναν τόσο άνισο αγώνα με μεγάλο προσωπικό κόστος, όχι να τον κερδίζει, αλλά να κάνει κάποιους ανθρώπους να χαμογελούν.
Η Αθουθένα (μία εξαιρετική Πενέλοπε Κρουζ) παλεύει μέχρις εσχάτων με μία αξιοπρέπεια που την διαφυλάττει μέχρι τέλους, να κρατήσει το σπίτι της.
Μία μετανάστρια κινδυνεύει να χάσει από την Πρόνοια το παιδί της, γιατί διαπράττει το μεγάλο «έγκλημα» να δουλεύει όλη σχεδόν τη μέρα προκειμένου να εξασφαλίσει τα προς το ζην με αποτέλεσμα να απουσιάζει πολλές ώρες από το σπίτι.
Και μία μάνα προσπαθεί να πείσει τον γιο της σε έναν ύστατο αποχαιρετισμό προς αυτόν, ότι ποτέ δεν πρόκειται να τον ενοχοποιήσει για λάθη που έχει διαπράξει ο ίδιος και που έχουν οδηγήσει στο να περιέλθει και το δικό τους σπίτι στα κοράκια των funts. Ως μάνα θεωρεί ότι το μεγαλύτερο βάρος στη ζωή του παιδιού της είναι οι ενοχές που μπορεί να νιώθει το ίδιο εξαιτίας λανθασμένων χειρισμών του απέναντι στους γονείς του που ήταν πάντα εκεί για να το στηρίζουν. Από αυτό το βάρος θέλει να τον απαλλάξει.
Αυτή η ομορφιά των ανθρώπων που  η θλίψη και η απόγνωση είναι τα κυρίαρχα συναισθήματά τους, φωτίζει μία κατά τα άλλα πολύ σκοτεινή και σκληρή ταινία στην οποία αναδεικνύεται ακριβώς αυτό: Δεν είναι οι ίδιοι υπεύθυνοι  για το ότι η ζωή τους πήγε τόσο χάλια. Είναι που το σύστημα τους ξεγέλασε τόσο ύπουλα να νομίζουν ότι είναι  υπαίτιοι για την άσχημη κατάστασή τους. Και είναι τότε που θυμώνουν όταν το συνειδητοποιούν αυτό, και είναι τότε που ενώνονται όλοι μαζί και ο θυμός και ο φόβος τους αντικαθίστανται από το συναίσθημα που γεννιέται μέσα σου, όταν η αλληλεγγύη των ανθρώπων σου ανοίγει άλλους ορίζοντες, σε κάνει να βλέπεις τη ζωή κάπως αλλιώς, σε ενδυναμώνει και σε μετατρέπει από θύμα σε μαχητή που δεν τo βάζει εύκολα κάτω.
Σε έναν διάλογο στην ταινία, ο νεαρός θετός γιος του Ραούλ αναφέρει: "Θα ήθελα να μην νιώθω ότι τα πράγματα με προσπερνούν και δεν μπορώ να αποφασίζω εγώ για αυτά. Θα ήθελα να έχω τον χρόνο να μπορώ να τα ελέγξω". Οι καταιγιστικοί ρυθμοί της ταινίας τόσο πραγματικοί σαν τους ρυθμούς της καθημερινότητας των ανθρώπων που μοχθούν για τον επιούσιο, αναδεικνύουν την έλλειψη αυτού του χρόνου από τις ζωές μας, του χρόνου που μας είναι απαραίτητος  να στοχαστούμε πάνω σε ό,τι μας  συμβαίνει  και να καταφέρουμε κάποια στιγμή να  μην τις αφήνουμε να μας προσπερνούν σαν ξένα εχθρικά ανταγωνιστικά ως προς εμάς σώματα, αλλά να αποφασίζουμε εμείς για αυτές. Να έχει ο καθένας μας τον έλεγχο της δικής του μοναδικής ζωής...
Βαδίζοντας στον δρόμο που άνοιξε ο μοναδικός Κεν Λόουτς, ο Χουάν Ντιέγκο Μπότο δείχνει να έχει κατανοήσει αυτό που ο πολιτικός κινηματογράφος οφείλει να κάνει και με έξοχο τρόπο το είχε περιγράψει ο Λόουτς, αναφέροντας τα εξής: "Στις ταινίες μας αυτό που έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε είναι να υπερασπιστούμε τις θεμελιώδεις αρχές ενός τρόπου ζωής. Τις μεγάλες αξίες της ισότητας, της αδελφότητας και της ελευθερίας". Και ευτυχώς, αυτή τη δυνατότητα ο Χουάν Ντιέγκο Μπότο δεν την αφήνει να χαθεί. Την αξιοποιεί και με το παραπάνω.

Πίσω από τη λέξη καθήκον έχουν διαπραχθεί τα μεγαλύτερα εγκλήματα της ιστορίας απαντά στην επιτροπή των στρατιωτικών ο ποιητής, Ζίγκφριντ Σασούν που τον ανακρίνουν για τη δήλωση που απέστειλε στον  συνταγματάρχη του, τον Ιούλιο του 1917 γνωστή ως "Δήλωση του Στρατιώτη" (Soldiers Declaration) σύμφωνα με την οποία αρνείται να συμμετάσχει άλλο στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο στον οποίο συμμετείχε η πατρίδα του. Ο Σασούν έχοντας βιώσει από κοντά τη φρίκη του πολέμου, τολμά να εκφράσει δημόσια την άποψή του λέγοντας ότι η συμμετοχή της πατρίδας του στον πόλεμο αυτό δεν εξυπηρετεί κανέναν αμυντικό σκοπό ούτε γίνεται για πατριωτικούς λόγους, αλλά εξυπηρετεί μία ιμπεριαλιστική πολιτική με θύματα αμέτρητες αθώες ζωές. Και όταν ο ίδιος αναφέρεται στην ηθική και την ανθρωπιά που θα πρέπει να διέπουν τις αποφάσεις των αρχών και των κέντρων εξουσίας που ανερυθρίαστα έστελναν στον τάφο χιλιάδες ανθρώπους, οι λέξεις αυτές πέφτουν στο κενό και ο ίδιος οδηγείται στο ψυχιατρείο, εκεί που οδηγούνταν οι αντιρρησίες συνείδησης.

Οι λέξεις ηθική και ανθρωπιά είναι  αυτές  που βασανίζουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής του τον ποιητή,  αναζητώντας διαρκώς το αντίκρισμά τους σε μία κοινωνία όπου το πεδίο μάχης του πολέμου μεταφέρεται και στα χρόνια της ειρήνης. Ένας "πόλεμος" που έχει να κάνει με τη λήθη, τον συμβιβασμό, το περιχαράκωμα της τέχνης στα σαλόνια της αστικής τάξης, την παθητική στάση των ανθρώπων που τροφοδοτείται από την αυταρέσκειά τους, τον ναρκισσισμό τους, τη ματαιοδοξία τους, τους ρηχούς συναισθηματισμούς που λειτουργούν ως μια μορφή ψευτοκάθαρσης εμποδίζοντάς το άτομο να διεισδύσει στην ουσία των αληθινών σχέσεων, στην κατανόηση του άλλου και στην αληθινή κάθαρση που μπορεί να του προσφέρει μια τέτοιου είδους επικοινωνία.

Τα όσα αντίκρισε ο Σασούν και τα όσα βίωσε ο ίδιος κατά τη διάρκεια του Α’ παγκόσμιου πολέμου, τον συνοδεύουν σε όλη του τη ζωή.  Αναζητά τη λύτρωση, μέσα από την ποίηση, μέσα από τον έρωτα και προς το τέλος της ζωής του μέσα από τη θρησκεία, σε μια κοινωνία όμως, που κάθε άλλο παρά έτοιμη είναι να αναθεωρήσει να αντιταχθεί, να διορθώσει τα λάθη του παρελθόντος, να προχωρήσει μπροστά. Και μπορεί οι συνθήκες να αλλάζουν όμως οι άνθρωποι, διαπιστώνει ο ποιητής, δύσκολα αλλάζουν. Άγονται και φέρονται κάθε φορά από τους εκάστοτε συστημικούς μύθους παραμένοντας πάντα δυνάμει θύματα.

Ο Σασούν αναζητά σε όλη τη διάρκεια της ζωής του κάτι μόνιμο κάτι αμετάβλητο, κάτι που θα υπάρχει ακόμα και όταν ο ίδιος θα έχει φύγει από τη ζωή. Πλησιάζοντας στο τέλος της ζωής του αναλογίζεται τους ανθρώπους που σημάδεψαν αυτή και αναζητά τα βλέμματα τους εκείνα που θα του δώσουν τη δύναμη να παραμείνει ζωντανός ενάντια στη "νικημένη επαγρύπνηση της ζωής του", όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε στίχο ποιήματός του.   Είναι ένας πραγματικός διανοούμενος που ασκεί μία αρνητική κριτική και μία πολεμική στις κυρίαρχες παραδοσιακές και πατριωτικές αξίες που νομιμοποιούν τα εγκλήματα που διαπράττονται είτε σε καιρό πολέμου  είτε σε καιρό ειρήνης, απόρροια μιας πολιτικής που στερεί από τους ανθρώπους τη δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής σε όλα τα επίπεδα της ζωής τους. Μία στέρηση στην οποία όμως συνδράμουν και οι ίδιοι οι άνθρωποι μέσω της παθητικής τους στάσης που καταφεύγουν με ευκολία στο προεπιλεγμένο συστημικό  πεδίο δράσης που τους παρέχεται και ικανοποιεί τις ανάγκες εκείνες που τους δημιουργεί η εγωπάθειά τους, στην οποία παραμένουν εμμονικά προσκολλημένοι.

Ο Σασούν διακατέχεται από μία αναστοχαστική και λιγότερο εκκοσμικευμένη ματιά που δεν μπορεί να συμπλεύσει με τα συντηρητικά ήθη της εποχής, την ομοφοβία και τους συμβιβασμούς των ανθρώπων του περιβάλλοντός του. Συμβιβασμούς, στους οποίους υποκύπτει και ο ίδιος χωρίς όμως ποτέ να καταφέρνει να εναρμονιστεί με αυτούς διατηρώντας μέσα του διαρκώς την ανάγκη απόδρασης από αυτούς και αναζητώντας μία προσωπική απελευθέρωση που γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν θα έρθει. Κι αν η προσωπική του απελευθέρωση δεν επέρχεται, κι αν οι μεγαλύτεροι του φόβοι επιβεβαιώνονται κι αν τελικά αυτό που κάποτε είχε πει στη μητέρα του "Το μόνο πράγμα που είναι χειρότερο από ένα κακό παρελθόν είναι ένα απογοητευτικό μέλλον" το βιώνει και το συνειδητοποιεί ξεκάθαρα και ο ίδιος οδεύοντας προς το τέλος της ζωής του, ωστόσο η αίσθηση που αποκομίζουμε από την ποίηση και το έργο που άφησε πίσω του, που διαποτίζει ολόκληρη την ταινία,  μας καλεί να ασχοληθούμε και να στοχαστούμε με εμβρίθεια πάνω σε αυτό. Και είναι νομίζω,  αυτό το λιθαράκι που αφήνει πίσω του ο κάθε διανοούμενος και στοχαστής που προσπάθησε μέσω της τέχνης του να εγείρει συνειδήσεις να προσεγγίσει τη βαθύτερη ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης να λύσει το αίνιγμα του ανθρώπου, να μείνει πιστός στους κώδικες ηθικής εκείνους που θέτουν τον άνθρωπο ως υπέρτατη αξία των πάντων.

Με μια πολύ διακριτική αφηγηματική ματιά χωρίς μεγαλοστομίες, με τον ποιητικό λόγο να ρέει και να εναρμονίζεται με τη σκηνοθετική γραφή, ο Τέρενς Ντέιβις μας παραδίδει την αυτοβιογραφία ενός ποιητή που υπήρξε ο διανοητής μιας εποχής, που το κατεστημένο της όταν αντιλήφθηκε ότι κινδυνεύει από αυτόν θέλησε να εξοβελίσει, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλα τα κατεστημένα όταν αντιλαμβάνονται ότι στους κόλπους της κοινωνίας υπάρχουν οι διανοητές εκείνοι που απειλούν τα θεμέλιά τους.

Η ταινία πέρασε στα "γρήγορα" από τις χειμερινές αίθουσες. Ευελπιστώ ωστόσο ότι δεν θα έχει την ίδια τύχη στα θερινά σινεμά.

--------------------------------

--------------------------------