Το Παρίσι του Σουλεϊμάν δεν είναι η Πόλη του φωτός ,των μεγάλων μουσείων, των φημισμένων κήπων, των ανακτόρων . Δεν είναι το  Παρίσι της κοσμοπολίτικης νυχτερινής ζωής, των ρομαντικών περιπάτων στις όχθες του Σηκουάνα και στα πλακόστρωτα της Μονμάρτρης, στα υποφωτισμένα  μπιστρό με τους πελάτες να απολαμβάνουν το ακριβό  γαλλικό κρασί συνοδευόμενο από μελωδίες τύπου "Sous le ciel de Paris" (Κάτω από τον παριζιάνικο ουρανό). Δεν είναι το Παρίσι της μόδας και των διάσημων  σχεδιαστών, των πανάκριβων ρούχων, των  αξεσουάρ και των αρωμάτων. 

Το Παρίσι του Σουλεϊμάν είναι η σκοτεινή και αθέατη πλευρά εκείνης της πόλης που παραμένει μακριά από τους χώρους επίσκεψης των τουριστών με τα γερά πορτοφόλια. 

Το Παρίσι του Σουλεϊμάν είναι η πόλη των μεγάλων ταξικών αντιθέσεων, εκεί όπου η φτώχεια και η αθλιότητα δεν έχουν καμία απολύτως φωτογένεια. Είναι η αθέατη μεριά της τουριστικής γκλαμουριάς, είναι ο άλλος κόσμος που δεν αποτελεί πόλο έλξης για τους επισκέπτες του. Είναι η πόλη των ντελιβεράδων, των μεταναστών, της προσφυγιάς, των ανθρώπων που περνούν τα βράδια τους σε εστίες φιλοξενίας, που αν δεν προλάβουν το νυχτερινό λεωφορείο μπορεί και να περάσουν τη βραδιά τους στην είσοδο μιας πολυκατοικίας. Είναι το Παρίσι των μοναχικών ανθρώπων που αναζητούν τη χαμένη τους ταυτότητα. Των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να αναζητήσουν αλλού την τύχη τους και που διαπιστώνουν ότι για αυτούς τα περιθώρια βελτίωσης της ζωής τους είναι ελάχιστα. Των ανθρώπων που αντικρίζουν κατάματα το σκληρό, εχθρικό, βίαιο πρόσωπο του καπιταλισμού και που διαπιστώνουν έντρομοι ότι ελάχιστα απέχει από αυτό που  τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν τη δική τους πατρίδα. 

Αντίστροφα μετράει ο χρόνος για τον Σουλεϊμάν τον πρόσφυγα από τη Γουινέα, που στον φιλμικό χρόνο που διαρκεί μιάμιση ώρα, συμπυκνώνεται η ζωή δύο ημερών, όπου μέσα σε αυτές δίνει έναν τιτάνιο αγώνα, προκειμένου να κερδίσει την πολυπόθητη άδεια παραμονής του σε μία χώρα, που με πίκρα διαπιστώνει ότι είναι εξίσου αφιλόξενη- παρά το υψηλό οικονομικό και πολιτιστικό της επίπεδο- με τη χώρα από την οποία προέρχεται. Δεν είναι το ταξίδι, δεν είναι οι κακουχίες, δεν είναι η φρίκη που πέρασε ο Σουλεϊμάν για να φτάσει στον τελικό του προορισμό. Το χειρότερο είναι αυτό που αντικρίζει . Που διαπιστώνει ότι στη νέα του ζωή πρέπει να απαρνηθεί την προηγούμενη. Που πρέπει να γίνει ένας άλλος άνθρωπος ξεριζωμένος, αποκομμένος από τους συναισθηματικούς δεσμούς που τον ενώνουν με ό,τι άφησε πίσω του. Που πρέπει να επινοήσει ένα παραμύθι γιατί το σύστημα τον απορρίπτει. Έχει συγκεκριμένες φόρμες ο καπιταλισμός, στις οποίες εντάσσει τους ανθρώπους στη χοάνη του. Είναι το παράλογο που δεν μπορεί να κατανοήσει, ο Σουλεϊμάν, που μέσα στον ξέφρενο ρυθμό να πραγματοποιήσει τον τελικό του στόχο, που είναι η διαμονή του, συνειδητοποιεί ότι τελικά αυτός ο στόχος είναι ανούσιος. 

Ο Λοζκίν μας παραδίδει μια αμιγώς πολιτική ταινία που αναδεικνύει τους κοινωνικούς σχηματισμούς μέσα στους οποίους εγγράφεται η ιστορία του Σουλεϊμάν, η ιστορία των προσφύγων, των κατατρεγμένων, των ανθρώπων που προσπαθούν να επιβιώσουν στις μεγάλες μητροπόλεις, των ανθρώπων που αντέχουν και όλο αντέχουν... Και εμείς μαζί τους ως ενεργοί θεατές, δεν περιοριζόμαστε στη θέαση, ούτε στην απλή ανάγνωση της ταινίας, αλλά συνειδητοποιούμε και νιώθουμε έντονα ότι στα όρια αυτών των αντοχών κάποτε πρέπει να μπει ένα τέλος, μία κόκκινη γραμμή, μέσω μιας συλλογικής πολιτικής πρακτικής που θα ανατρέπει τους κυρίαρχους ιδεολογικούς μηχανισμούς, έτσι που να πάψει ο κάθε Σουλεϊμάν να αναγκάζεται να αντέχει την ύπαρξή του, και απλά να χαίρεται και να απολαμβάνει που ζει και υπάρχει. 

"Το Παρίσι του Σουλεϊμάν" παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Καννών 2024 στο τμήμα "Ένα Κάποιο Βλέμμα" και κέρδισε το Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής και το Βραβείο Ανδρικής Ερμηνείας για τον Αμπού Σανγκαρέ (ερασιτέχνης ηθοποιός), τιμήθηκε με 3 Σεζάρ αλλά και με το Βραβείο Ανδρικής Ερμηνείας στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου.

Εκεί θα συναντήσουμε τον  18χρονο Γουέλινγκτον που μόλις αποφυλακίστηκε. Έμεινε δύο χρόνια έγκλειστος. Δεν γνωρίζουμε γιατί. Δεν έχει σημασία, γιατί στην πορεία διαπιστώνουμε πως τα δικά του αδικήματα –όποια κι αν ήταν– ξεθωριάζουν μπροστά στα «εγκλήματα» που διαπράττονται εις βάρος του. Από εκείνους που βρίσκονται έξω από τη φυλακή και έχουν παραχωρήσει αυθαίρετα στον εαυτό τους το "δικαίωμα" να στερούν ελευθερίες και δικαιώματα από ανθρώπους που, λόγω της αδυναμίας τους, δεν μπορούν ούτε να τα διεκδικήσουν ούτε να τα υπερασπιστούν.

Ο Γουέλινγκτον –που θέλει να τον φωνάζουν Baby– ζει μόνος. Όχι επειδή έφυγε από το σπίτι του. Επειδή οι γονείς του έφυγαν από αυτόν.

Μέσα στη φτώχεια και την εγκατάλειψη, το σώμα του γίνεται το μοναδικό του μέσο επιβίωσης. Πέφτει στην πορνεία. Περνά από τα φτηνά πορνοσινεμά και τις γωνιές όπου η ανθρώπινη σάρκα ανταλλάσσεται με χρήμα ή ναρκωτικά. Ζει σε μια άλλη φυλακή. Πιο αόρατη. Πιο ανελέητη.

Κι όμως, είναι μόλις 18. Και, όπως κάθε νέος, ονειρεύεται. Ελπίζει. Ψάχνει μια πατρική φιγούρα. Έναν χώρο που να ανήκει. Μια αγκαλιά που να τον χωρά. Μπορεί να ζει στους δρόμους, αλλά δεν παύει να έχει τις ίδιες ανάγκες με κάθε άλλο νέο της ηλικίας του: την ασφάλεια, τη ζεστασιά, την πίστη ότι κάποιος θα σταθεί δίπλα του.

Και εκεί βρίσκεται η ομορφιά. Όχι στον κόσμο γύρω του, αλλά μέσα του. Και εκεί ακριβώς βρίσκεται και η σκηνοθετική δύναμη του Καετάνο. Ο φακός του διαπερνά την εξωτερική ασχήμια για να σταθεί και να φωτίσει την ομορφιά και την καθαρότητα του ανθρώπινου βλέμματος του νεαρού πρωταγωνιστή του. Ο φακός του διαπερνά τους τοίχους της μιζέριας, ακολουθώντας  τις ψυχές που περιφέρονται πίσω από αυτούς. Και ξεχωρίζει εκείνες που, μέσα στην εξαθλίωση, παραμένουν άθικτες. Καθαρές.

Η ομορφιά του Γουέλινγτον βρίσκεται στην επιμονή του. 

Στην επιμονή, του να ελπίζει. Να αναζητά την οικογένειά του, πιο πολύ για να εντοπίσει τα αίτια της αδυναμίας της να τον συμπεριλάβει στους κόλπους της, με τη διάθεση να συγχωρήσει, παρέχοντας στον εαυτό του τη δυνατότητα να κοιτάξει το μέλλον του με περισσότερη εσωτερική διαύγεια, απαλλαγμένη από βασανιστικά ερωτήματα που όσο παραμένουν αναπάντητα στέκουν εμπόδιο στην εξέλιξη της ζωής του.   

Η ομορφιά του βρίσκεται στην αφέλειά του να ενδίδει στη χειριστική συμπεριφορά του κατά πολύ μεγαλύτερου συντρόφου του, του Ρονάλντο- σκληραγωγημένου από τις εμπειρίες του και  "περπατημένου" στους κακόφημους δρόμους του Σάο Πάολο όπου με τα χρόνια, έχει μάθει τους  τρόπους αυτοπροστασίας του και επιβίωσης του. Κι όμως, η ανισορροπία δύναμης ανάμεσά τους,  δεν λειτουργεί αποτρεπτικά για τον Γουέλινγκτον. Η ανάγκη του να καλύψει το κενό της πατρικής στοργής, η δίψα για αποδοχή  και η επιθυμία να νιώσει ότι κάποιος τον χρειάζεται, βαραίνουν περισσότερο από την επίγνωση του κινδύνου αυτή του η αφέλεια να αποτελέσει αντικείμενο εκμετάλλευσης με όλες τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στον ίδιο. Είναι το πέρασμα στην ενηλικίωση. Η φάση όπου ακόμα εξιδανικεύει (συνειδητά, ενδεχομένως) τις σχέσεις, παρά τη σκληρότητα που αυτές μπορεί να κρύβουν. Όμως σιγά-σιγά, μέσα από την εμπειρία, αρχίζει να χτίζει άμυνες. Και κάπου εκεί, κάπου ανάμεσα στην πικρή εμπειρία και την ανθεκτική ευαισθησία, αρχίζει η ωρίμανσή του.

Ωραία καδραρίσματα που αφήνουν έξω ορισμένα στοιχεία δράσης (εδώ η έλλειψη λειτουργεί προσθετικά στο φαντασιακό του θεατή οδηγώντας τη σκέψη στο ανώτερο επίπεδο της κρίσης απελευθερώνοντάς την από τις λεπτομέρειες του φαίνεσθαι) εστιάζοντας ταυτόχρονα στις λίγες σημαντικές, αλλά συμβολικές λεπτομέρειες, ισοδύναμες της συνεκδοχής: γκρο πλάνα σε αδηφάγα πρόσωπα λαίμαργων αστών, στο γκλομπ της εξουσίας στην πιο ποταπή εκδοχή της, αλλά και και γκρο στα φωτεινά πρόσωπα των ερωτευμένων που ο έρωτας τα φωτίζει ακόμη πιο πολύ ή και στην τραγική φιγούρα της μάνας που θέλει, αλλά δεν μπορεί.

Παρά τις μικρές σεναριακές αδυναμίες που κάποιες στιγμές δυσκολεύουν την ομαλή παρακολούθηση της εξελικτικής πορείας του ήρωα, η σκηνοθετική ματιά του Καετάνο παραμένει ουσιαστική και απαραίτητη. Είναι μια ματιά που ο σύγχρονος κινηματογράφος έχει ανάγκη — όχι μόνο για να αποτυπώσει τη ζωή των ανθρώπων του περιθωρίου, αλλά για να ανασύρει από αυτή τη ζωή την ομορφιά και την ελπίδα που συνεχίζουν πεισματικά να υπάρχουν.

Μια ομορφιά που αποκαλύπτεται σιγά-σιγά, μέσα από λεπτές, σχεδόν ανεπαίσθητες στιγμές: μια ματιά γεμάτη τρυφερότητα, ένα άγγιγμα καθησυχαστικό, στιγμές ξεγνοιασιάς, μια εσωτερική και βαθιά επικοινωνία  ανάμεσα σε ανθρώπους που μοιράζονται για λίγο μια κοινή ανάσα γαλήνης. Κι εκεί, σε αυτές τις ήσυχες και συχνά απαρατήρητες στιγμές, ίσως βρίσκεται κάτι από την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης — κάτι από το αληθινό της βάθος.

 

Ένα ταξίδι στην πλούσια μουσική πορεία του συνθέτη Γιάννη Σπανού. Από το παιδικό του σπίτι στο Κιάτο, τις μεγάλες συνεργασίες στο Παρίσι, μέχρι την επιτυχία του στην Ελλάδα, η ταινία παρουσιάζει σπάνια ντοκουμέντα και συνεντεύξεις με συνεργάτες και θαυμαστές του. Μέσα από την προσωπική αναζήτηση ενός λάτρη της μουσικής του, διερευνάται γιατί ο Σπανός επέλεξε να παραμένει πίσω από τα φώτα, αφήνοντας το έργο του να μιλήσει.

📝"Γιάννης Σπανός: Πίσω απ’ τη μαρκίζα" του Άρη Δόριζα | EDITORIAL

📃 Η ταινία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Ένα ντοκιμαντέρ όχι μόνο για όσους γνωρίζουν το έργο του Γιάννη Σπανού, αλλά και για όσους δεν το γνωρίζουν. Και οι μεν και οι δε θα βγουν κερδισμένοι από τη θέασή του.

Από την αριστερή όχθη του Σηκουάνα και τις συνεργασίες του με μεγάλα ονόματα του γαλλικού τραγουδιού, γράφοντας για την Ζυλιέτ Γκρεκό αλλά και τη Μπριζίτ Μπαρντό, μελοποιώντας Λουί Αραγκόν, Πωλ Ελυάρ, γράφοντας μουσικές για τον γαλλικό κινηματογράφο, αλλά και με πολλές άλλες συνεργασίες, βρέθηκε στις μπουάτ της Πλάκας δίνοντας τον τίτλο του νέου κύματος (επηρεασμένος από τη Νουβέλ Βαγκ στον κινηματογράφο που τότε ήταν πολύ της μόδας στο Παρίσι) στο καινούριο μουσικό είδος που προέβαλλε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή, από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 60, όπου με μια κιθάρα, ένα πιάνο και έναν τραγουδιστή στήνονταν οι μουσικές παρέες που το κοινό συμπεριλαμβανόταν σε αυτές. Όμως η μουσική διαδρομή του Γιάννη Σπανού δεν σταματά εκεί. Πάντα αναζητά οτιδήποτε θα τον βοηθήσει στη σύνθεση των μουσικών του, θεωρώντας ως βασικό κριτήριο της μελοποίησής του, ό,τι ακούει το αυτί να το τραγουδάει και το στόμα."Μουσική που δεν μπορείς να τη σφυρίξεις δεν υπάρχει" είχε δηλώσει κάποτε σε συνέντευξή του. 

Ο Σπανός μελοποίησε τραγούδια πολλών ποιητών αναζητώντας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στο ντοκιμαντέρ, μεγάλα ποιήματα και όχι μεγάλους ποιητές. Στα μεγάλα ποιήματα είχε το ταλέντο να ανακαλύπτει την εσωτερική μουσική, που έφεραν μέσα τους οι ίδιοι οι στίχοι αυτών των ποιημάτων, και να την αποδίδει μέσα από τις μοναδικές του συνθέσεις. Το ότι βέβαια μελοποιεί Λαπαθιώτη, Παλαμά, Μυρτιώτισσα, Καρυωτάκη, Καββαδία, Καβάφη, Σκαρίμπα, αυτό δεν αποτελεί εμπόδιο στο να συχνάζει στα "σκυλάδικα" της εποχής, αναζητώντας αυτό το κάτι παραπάνω που θα προσέθετε στις συνθέσεις του. Και αυτό το "κάτι" είναι το πηγαίο, το γνήσιο ειλικρινές συναίσθημα που μπορείς να το συναντήσεις οπουδήποτε, που δεν γνωρίζει φραγμούς και όρια.

Το ντοκιμαντέρ του Άρη Δόριζα μάς φέρνει πολύ κοντά στον άνθρωπο Γιάννη Σπανό, βοηθώντας μας να κατανοήσουμε το πώς τελικά αυτός ο συνθέτης δημιουργούσε τις τεράστιες επιτυχίες του, τα τραγούδια του, που τόσο έχουμε αγαπήσει. Ο Γιάννης Σπανός ήταν ο άνθρωπος που δεν δεχόταν τις ετικέτες, αλλά και που ο ίδιος δεν καλούπωνε τον εαυτό του σε αυτές, παρόλο που ενδεχομένως κάτι τέτοιο να ήταν πιο βολικό. Από τη φύση του, άνθρωπος που διαρκώς έψαχνε, διαρκώς αναζητούσε το γνήσιο αυτό που πηγάζει τόσο από τους απλούς ανθρώπους που το άκουσμα ενός οποιουδήποτε μουσικού κομματιού εγείρει και δίνει δίοδο στην έκφραση των συναισθημάτων τους, όσο και από τους δημοφιλείς ερμηνευτές του, που και οι ίδιοι μέσα από το πηγαίο τους ταλέντο νιώθοντας τον στίχο, χωρίς έξωθεν οδηγίες, κατάφερναν να τον ερμηνεύσουν και όχι απλά να τον τραγουδήσουν. Τον άνθρωπο που κράτησε ανοιχτούς τους ορίζοντές του μέχρι το τέλος της ζωής του, που δεν φοβήθηκε τη μοναξιά του που την έκανε φίλη του και συνοδοιπόρο του στις μεγάλες του δημιουργίες, μάς τον παρουσιάζει ο Άρης Δόριζας σε αυτό το ντοκιμαντέρ, όπως ακριβώς ήταν. Απλό, μέσα στην καθημερινότητά του και τις μεγάλες του αγάπες- πέρα από τη μουσική. Και μας τον συστήνει με έναν ιδιαίτερο τρόπο, με καινοτόμες τεχνικές, όπως η καλλιτεχνική του πορεία στην Γαλλία που παρουσιάζεται με animation, αποτίοντας έναν φόρο τιμής στον μεγάλο αυτό καλλιτέχνη που η γελοιογραφία ήταν η δεύτερη πολύ μεγάλη του αγάπη. 

Γνωρίζουμε τον άνθρωπο πίσω από τη "μαρκίζα", ένα από τα ωραιότερα τραγούδια που έχουν γραφτεί στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, έναν άνθρωπο που σε αντίθεση με τον ήρωα του τραγουδιού, όλα αυτά τα πολλά που γνώρισε και έζησε κατάφερε να τα φιλτράρει μέσα από την ειλικρίνεια του προς τον ίδιο του τον εαυτό και προς τους ακροατές του, αποδίδοντάς τα με γνησιότητα μέσα από τις μουσικές του. Τον άνθρωπο που σε όποιο μουσικό ταξίδι κι αν περιπλανήθηκε, φρόντισε πάντα "να κατεβεί στη σωστή στάση" γιατί αγάπησε τον ακροατή του, αγάπησε τους στίχους που μελοποίησε, αγάπησε τους ερμηνευτές του και αυτή την αγάπη την εξέπεμψε μέσα από έναν διαρκή ερωτισμό που διαπότιζε όλες του τις δημιουργίες. Αυτό τον ερωτισμό που μπορεί να τον συναντήσουμε παντού, είτε σε ένα βλέμμα είτε σε μία χειρονομία είτε σε έναν λόγο είτε σε ένα κείμενο και που στον Σπανό τον βρίσκουμε στις μουσικές του συνθέσεις. 

Ο σκηνοθέτης, Άρης Δόριζας δηλώνει από την αρχή του ντοκιμαντέρ ότι ο βασικός λόγος δημιουργίας αυτού του πονήματος ήταν να έρθει σε επαφή με τον συνθέτη που ο ίδιος λάτρευε. Ακόμη όμως και αν δεν μας το έλεγε, θα το καταλαβαίναμε, γιατί ο τρόπος που δημιούργησε αυτό το ντοκιμαντέρ μαρτυρά τη μεγάλη του αγάπη προς τα τραγούδια του Γιάννη Σπανού. Μια αγάπη που μάς αποκαλύπτει το εύρος μιας μεγάλης προσωπικότητας, που με τη σειρά της ξεδιπλώνεται μπροστά μας όχι μόνο από τα λόγια που ακούμε τον συνθέτη να λέει μπρος στην κάμερα, αλλά και από τα μουσικά κομμάτια που στις κατάλληλες χρονικές στιγμές συνοδεύουν αυτόν τον λόγο, καθώς και από τα λόγια σπουδαίων καλλιτεχνών που συνεργάστηκαν μαζί του. Μίας προσωπικότητας, που έντυσε με τη μουσική του κινηματογραφικές εικόνες και εικονοποιημένους στίχους και που ταυτόχρονα εικονοποίησε και ο ίδιος στίχους μέσα από τη μουσική του, ανασύροντας με τον τρόπο αυτό δικές μας εικόνες, όπου σε αυτές βρήκαν καταφύγιο τα δικά μας συναισθήματα. 

Συναισθήματα, που μπορεί "η λάμψη της ξενοιασιάς μιας εκδρομής" να συγκάλυψε, αλλά που συνθέτες σαν τον Σπανό και ποιητές σαν τον Ελευθερίου -και  όχι μόνο φυσικά- κατάφεραν να μας αποκαλύψουν το βαθύ σκοτάδι που κρυβόταν πίσω από αυτή τη λάμψη και ταυτόχρονα να μας κάνουν να νιώσουμε ασφαλείς σε αυτό, αφήνοντας ελεύθερη την ερμηνεύτρια να το εκφράσει χωρίς φόβο, προστατευόμενη κάτω από τη "μαρκίζα". Σε εκείνη τη "μαρκίζα" που όσοι την αγαπήσαμε, καταφύγαμε, αντικρίζοντας κατάματα τις δικές μας εσωτερικές καταιγίδες και που χιλιοακούγοντάς την, καταφέραμε να σπάσουμε τις δικές μας σιωπές. 

Ένα ντοκιμαντέρ όχι μόνο για όσους γνωρίζουν το έργο του Γιάννη Σπανού, αλλά και για όσους δεν το γνωρίζουν. Και οι μεν και οι δε θα βγουν κερδισμένοι από τη θέασή του.